Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

dwór - Zabytek.pl

Adres
Moroczyn

Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. hrubieszowski, gm. Hrubieszów

Dwór wzniesiony zapewne ok.poł XIX w, gruntownie przekształcony w zakresie bryły i wystroju elewacji na przełomie XIX i XX w., wg projektu architekta-amatora Stanisława Czachórskiego.

Historia

Pierwsza wzmianka na temat wsi Moroczyn pochodzi z 1472 r. W 1578 r. odnotowany jest Feliks Tarnowski, w XVIII w. była to własność Siekierzyńskich. Prawdopodobnie przez cały XVIII w. w Moroczynie funkcjonował jedynie folwark i nie było tu siedziby dziedziców. W 1. poł. XIX następowały częste zmiany właścicieli, a sytuacja ustabilizowała się dopiero w 1846 r., gdy dobra objęła Maria z Czarnockich Chrzanowska, zamężna najpierw za Wincentym Chrzanowskim h. Poraj, a następnie za Franciszkiem Starzeńskim h. Lis. Zapewne wówczas, prawdopodobnie od podstaw, wzniesiono późnoklasycystyczny dwór, usytuowany na terenie wcześniejszego folwarku. Na przełomie XIX i XX w. obiekt ten został poddany przebudowie. Inicjatorem modernizacji siedziby był syn Marii i Wincentego – Edward Chrzanowski wraz z żoną Marią z Kicińskich. Projekt wykonał, zaprzyjaźnionego z rodziną, architekt-amator i sąsiad – Stanisław Czachórski, brat znanego malarza Władysława Czachórskiego, zamieszkały w pobliskich Białowodach. Do pierwotnego korpusu dworu dodano dobudówki przy ścianach bocznych (w pn. umieszczono kuchnię, a w pd. kancelarię i łazienki); od frontu dobudowano portyk, a od ogrodu taras; na poddaszu urządzono pokoje gościnne. Zasadniczy układ przestrzenny pozostał bez większych zmian, natomiast całkowitemu przekształceniu uległa szata zewnętrzna. W efekcie powstał dwór niemający analogii na terenie Lubelszczyzny, w architekturze którego cechy o genezie barokowej i klasycystycznej łączą się z formami zaczerpniętymi z, typowej dla regionu, carskiej architektury „urzędowej”. 

W 1922 r. Moroczyn odziedziczył syn Edwarda Wincenty (zm. 1944), żonaty najpierw z Marią z Koziełł-Poklewskich, następnie z Izabellą z Czeczów – matką wybitnego historyka sztuki prof. Tadeusza Chrzanowskiego (zm. 2006), którego publikacje są podstawowym źródłem informacji na temat zespołu dworskiego w Moroczynie. 

Wincenty Chrzanowski wraz z rodziną opuścił majątek podczas II wojny światowej. Dwór w Moroczynie przetrwał wojnę bez większego uszczerbku. Po upaństwowieniu majątku, przez kilkadziesiąt lat dwór oraz część budynków folwarcznych użytkował Państwowy Ośrodek Maszynowy, a następnie Wojewódzka Baza Maszyn Drogowych. W 1967 r. pożar zniszczył częściowo dach i wnętrze dworu. Po prowizorycznych remontach był on użytkowany do pocz. l. 80. XX w., kiedy po kolejnym pożarze został opuszczony i ulegał postępującej ruinie. Od 1990 r. jest własnością prywatną, nigdy nie był remontowany. 

Opis

Zespół rezydencjonalny odsunięty na pd.-wsch. od wsi, oddalony o ok. 400 m od drogi lokalnej, z którą połączony aleją dojazdową. Dwór elewacją frontową zwrócony na wsch. Wzniesiony na planie prostokąta, wtórnie przedłużony od pn. i pd. Układ wnętrza wielodzielny, dwutraktowy, z sienią i salonem na osi; w partiach bocznych trakty rozdzielone korytarzami. Parterowy, z użytkowym poddaszem, podpiwniczony. Murowany z cegły ceramicznej, otynkowany. Pierwotnie nakryty dachem naczółkowym pod gontem; wnętrze nakryte drewnianymi belkowymi stropami; część piwnic sklepiona kolebkowo, nad częścią stropy Kleina. Obecnie dach i stropy całkowicie zniszczone. 

Pierwotnie o urozmaiconej bryle i detalu architektonicznym. Obydwie dłuższe elewacje dworu opracowane analogicznie, w każdej z nich zaakcentowane po trzy niemal równorzędne osie, poprzez nadbudowanie nad parterowym korpusem facjatek, decydujących o wyrazie artystycznym obu elewacji (obecnie części środkowe obu elewacji całkowicie zrujnowane). Prostokątne pole środkowe każdej z facjatek ujęte jest wtopionymi w mur filarkami dźwigającymi rodzaj uproszczonego belkowania, nad którym umieszczono niskie segmentowe przyczółki, ozdobione ząbkami i flankowane niewysokimi sterczynami-cokolikami. Partie środkową ujmują uproszczone spływy, łączące ją z ustawionymi po bokach niższymi filarkami; w polu środkowym umieszczono zamknięte półkoliście okno. Oprócz dekoracyjnych facjatek, głównym akcentem elewacji frontowej był, silnie występujący przed lico, czterokolumnowy portyk dźwigający taras otoczony drewnianą tralkową balustradą (całkowicie zniszczony). Na osi środkowej elewacji ogrodowej znajdował się (obecnie zrujnowany) taras poprzedzony szerokimi wachlarzowymi schodami. Elewacje dworu wieńczy profilowany gzyms z fryzem kostkowym; prostokątne okna ujęte są uszatymi opaskami i zaakcentowane odcinkami gzymsów.

Wnętrze dworu niegdyś wyposażone w piece kominki i wzorzyste parkiety, obecnie całkowicie zrujnowane.

Zabytek niedostępny, własność prywatna.

Oprac. Bożena Stanek-Lebioda, OT NID w Lublinie, 24.07.2020 r.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Daniel Knap.

Rodzaj: dwór

Styl architektoniczny: klasycystyczny

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_06_BK.2219, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_BK.335619