Pierwotnie zespół był praktycznie miastem w mieście, zapewniając pracownikom dogodne warunki pracy i wypoczynku po niej.

Historia

W 1866 r. w wyniku nowego podziału administracyjnego Królestwa Polskiego utworzono Gubernię Łomżyńską, od tego czasu zanotowano znaczny rozwój miasta, zwiększyła się liczba ludności i powstały nowe zabudowania, zwłaszcza w centrum miasta. Budynek przy Dwornej 14 wzniesiony został w 1886 r. wg projektu arch. Feliksa Nowickiego jako siedziba oddziału Banku Państwa Rosyjskiego. Budynek mieszkalny usytuowany na pd. od gmachu głównego w ogrodzie, wzniesiony prawdopodobnie pod koniec XIX w. z przeznaczeniem na mieszkania dla dyrektorów, obecnie jest własnością sądu. Oficyna z końca XIX w., pierwotnie przeznaczona dla dozorcy, z pralnią i piecem chlebowym, obecnie budynek gospodarczy. W 1915 r. bank został ewakuowany w głąb Rosji. Obiekt zachował swoją funkcję i po odzyskaniu przez Polskę niepodległości był siedzibą najpierw Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej, a następnie od 1924 r. Banku Polskiego. Na piętrze znajdowała się sala operacyjna (wysoka na dwie kondygnacje od strony Dwornej) i mieszkania pracowników (od podwórza). W jednym z nich w czasie wojny polsko-bolszewickiej więziony był ks. bp Romuald Jałbrzykowski. Po II wojnie światowej w budynku mieścił się zamiejscowy oddział Narodowego Banku Polskiego (do 2002 r.), obecnie jest to siedziba banku WBK.

Opis

Budynek banku usytuowany w ścisłym centrum miasta, w pd. pierzei ul. Dwornej. Styl: Klasycystyczny z elementami neorenesansowymi.

Zespół banku składał się pierwotnie z kilku oddzielnych budynków, usytuowanych na obszernej działce: głównego (cofniętego z pierzei ul. Dwornej), mieszkalnego (położonego w ogrodzie na tyłach budynku banku, na pd. od niego), własnej elektrowni (na wprost budynku mieszkalnego, rozebrana pod koniec lat 90. XX w.), oficyny (ustawionej prostopadle do głównej bryły banku, nieco na wsch. od linii łącznika) oraz posiadał niezależne ujęcie wody i instalację centralnego ogrzewania. Budynek główny na planie zbliżonym do prostokąta, dwukondygnacyjny z wysoką sutereną i nieco niższymi łącznikami bocznymi i wysuniętym w kierunku podwórza wschodnim łącznikiem o trzech kondygnacjach. Murowany z cegły, tynkowany. Dachy dwuspadowe, kryte blachą. Elewacja frontowa cofnięta z pierzei ulicy o ok. 6 m, przed frontem trawnik z krzewami, wydzielony niskim kutym ogrodzeniem, w centralnej części pomnik Bohdana Winiarskiego, przewodniczącego Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze, autorstwa Krystyny Winiarskiej - Gotowskiej. Fasada 7-osiowa, na wysokości sutereny i parteru boniowana, górna z pilastrami jońskimi, oddzielona prostym gzymsem, zwieńczona belkowaniem złożonym z profilowanego architrawu, szerokiego fryzu z ornamentami w kształcie wieńców i blend w zdobionym obramieniu oraz gzymsu kostkowego. Okna sutereny zamknięte odcinkowo, na parterze prostokątne, na piętrze zamknięte łukiem pełnym, szersze i wyższe niż na parterze, poniżej których szeroki fryz z balustradą. W zach. łączniku przejazd bramny, powyżej którego nisza zamknięta łukiem pełnym, w górnej kondygnacji dwa okna przedzielone opilastrowanym filarkiem, poniżej szeroki fryz z motywem kolistym, zwieńczony nieznacznie wysuniętym gzymsem. Łącznik wsch. w górnej partii analogiczny, w przyziemiu drzwi z półkoliście zamkniętym naświetlem, ujęte portalem złożonym z dwóch toskańskich pilastrów i belkowania z fryzem metopowo-tryglifowym, w pachach arkady wejściowej sztukateria z motywem roślinnym. Wnętrze częściowo zachowane: reprezentacyjna klatka schodowa, przedsionek z kolumnami, część sztukaterii. Budynek mieszkalny na planie prostokąta z wejściem od strony pn., murowany z cegły, tynkowany, częściowo podpiwniczony, dwukondygnacyjny, dach dwuspadowy kryty blachą. Na elewacjach zachowanie sztukaterie. Oficyna murowana z cegły, tynkowana, na planie litery L, częściowo podpiwniczona, jednokondygnacyjna, dach pulpitowy kryty blachą , bezstylowa.

Gmach banku dostępny dla zwiedzających, b. budynek mieszkalny i oficyna dostępne z zewnątrz.

Oprac. Grażyna Rogala, OT NID w Białymstoku, 10-12-2015 r.