Miejsce związane z osobą Marszałka Józefa Piłsudskiego. Budynek o dobrze zachowanym bogatym wystroju neorenesansowym.

Historia

W XVIII i XIX w. na terenie Ziemi Łomżyńskiej licznie osiedlali się kupcy i rzemieślnicy z pobliskich Prus Wschodnich. Tworzone w wielu miastach parafie należały do augustowskiego okręgu Kościoła ewangelicko-augsburskiego. W Łomży, wobec braku własnego kościoła, w 1853 r. wspólnota otrzymała od władz carskich zniszczony kościół popijarski. W latach 1889 - 1890 na tyłach kościoła ze składek społecznych wybudowano plebanię, budową kierował pastor Kacper Mikulski. 24 maja 1899 r. w budynku plebanii Józef Piłsudski, który był przyjacielem pastora Mikulskiego, dokonał konwersji wyznania, przechodząc do Kościoła ewangelicko-augsburskiego. We wrześniu 1939 r. bombardowania poważnie uszkodziły kościół, a w 1944 r. wycofujący się Niemcy wysadzili jego mury w powietrze. Dom Pastora przetrwał działania wojenne, przez wiele lat pozostawał opuszczony. W latach 1981 - 2005 w budynku mieściło się Muzeum Północno - Mazowieckie w Łomży. Obecnie Dom Pastora jest własnością miasta. W 2013 r. rozpoczęto gruntowny remont, przystosowując obiekt do nowej funkcji. W czasie prac remontowych odkryto, że plebanię ewangelicką posadowiono na znacznie starszych, kamiennych fundamentach, pochodzących prawdopodobnie z XV-XVI wieku. 10 listopada 2015 r. w budynku otwarto Centrum Aktywności Turystycznej i Kulturalnej „Domek Pastora”.

Opis

Obiekt usytuowany w centrum Łomży, w pierzei ul. Krzywe Koło, na skarpie. Neorenesansowy.

Budynek o zwartej bryle na planie prostokąta, na kamiennych fundamentach, murowany, tynkowany, podpiwniczony, parterowy z mezzaninem i użytkowym poddaszem. Więźba dachowa drewniana, dachy dwuspadowe, kryte dachówką ceramiczną. Elewacja frontowa od strony ul. Krzywe Koło 9-osiowa, z 3-osiowym ryzalitem środkowym z facjatą, w narożnikach lizeny, na osi środkowej facjaty balkon, zwieńczenie trójkątnym szczytem z gzymsem schodkowym, w tympanonie okrągłe okno w obramieniu dekorowane z obu stron wstęgami, osie przedzielone pilastarmi. Wejście na osi środkowej. W piwnicy niewielkie prostokątne okna, na parterze prostokątne, dwudzielne z wyjątkiem bocznych okien ryzalitu, które są pojedyncze. Okna ujęte w proste obramienia, poniżej gzyms oddzielający płyciny z dekoracjami roślinnymi. Mezzanino oddzielone szerokim gzymsem, ponad nim niewielkie okna poddasza w prostych obramieniach szerokości jak w kondygnacji niżej. Gzyms wieńczący profilowany. Elewacje boczne z dwoma oknami w kondygnacji poddasza, w narożnikach lizeny, szeroki gzyms międzykondygnacyjny. Elewacja od strony ogrodu z boniowaniem w kondygnacji piwnicy, wejście do piwnicy poprzedzone schodami zewnętrznymi. 3-osiowy ryzalit jak w el. frontowej, na poddaszu okna w partii ryzalitu i na osiach z nim sąsiadujących. W elewacji frontowej tablica upamiętniająca marszałka Józefa Piłsudskiego. Wnętrze współczesne, stylizowane. Zachowany układ pomieszczeń i klatka schodowa, na parterze zrekonstruowany kominek. Na poddaszu widoczne fragmenty więźby dachowej oraz częściowo odsłonięta pierwotna struktura ścian.

Obiekt dostępny dla zwiedzających. Zwiedzanie wnętrz możliwe po uzgodnieniu w recepcji.

Oprac. Grażyna Rogala, OT NID w Białymstoku, 10-12-2015 r.