Historia

Budowę dworu pod koniec XVI w., prawdopodobnie na miejscu starszej budowli, przypisuje się Janowi Tarle, podczaszemu królewskiemu, właścicielowi Łęk Górnych od 1540 r., jednak wyraz artystyczny dwór zawdzięcza Jerzemu Mniszchowi z Wielkich Kończyc, dworzaninowi Zygmunta Augusta i zięcia Jana Tarły. Po Mniszchach właścicielami dworu w XVII w. byli Romerowie, od lat 30. XVIII w. do lat 60. XIX w. Lubienieccy, później m.in. Bobrowscy, Walery Brzozowski, zaś ostatnim przedwojennym właścicielem był Jan Artwiński. Dwór wybudowany jako budowla o charakterze obronnym, został ok. poł. XIX w. przebudowany w celu ponownego przystosowania go do funkcji mieszkalnej i reprezentacyjnej. Zaaranżowano wówczas w poddaszu dodatkową kondygnację mieszkalną, zamurowano strzelnice i zastąpiono je oknami, dobudowano do fasady dworu ganek, nad którym urządzono niewielki taras widokowy. Przebudowano także wnętrze, zlikwidowano tunelowe korytarze w grubości muru północnej ściany, przebudowano schody. Pod koniec XIX w. Brzozowscy przeprowadzili restaurację dworu, przekształcili portyk kolumnowy pod tarasem na zabudowany przedsionek, a w latach 20. XX w. powiększono budynek o parterową przybudówkę od strony północnej.

Dwór zachował zasadniczą bryłę z czasów budowy, podczas prac konserwatorskich prowadzonych po 2007 r. zmodernizowano jedynie nieco północną przybudówkę, odrestaurowano także wnętrza doprowadzając cały obiekt do wzorowego stanu. Za prace te prowadzone w latach 2007-2011 właściciele dworu zostali uhonorowani nagrodą w ogólnopolskim konkursie Generalnego Konserwatora Zabytków „Zabytek Zadbany A.D. 2013” w kategorii „utrwalenie wartości zabytkowej pojedynczego obiektu.

W skład zespołu wchodzi także kapliczka z figurą św. Jana Nepomucena datowana na XVIII w. oraz park krajobrazowy, rozplanowany na wcześniejszym założeniu, kryjący w sobie relikty wcześniejszych fortyfikacji w postaci śladów wałów i fos.

Opis

Zespół składający się z murowanego dworu, parku oraz kapliczki znajduje się w zachodniej części miejscowości, po południowej stronie lokalnej drogi, na północnym stoku wzniesienia, u podnóża którego widoczne są ślady po nieistniejących stawach; na wierzchowinie zaś góruje masyw drzew parku. Od wschodu ograniczony jest drogą w kierunku miejscowości Zwiernik, od północy doliną rzeczki Dulczy, od zachodu i południa zabudowaniami gospodarczymi i polami uprawnymi. Dwór ulokowany jest w środkowej części zachowanego założenia.

Dwór wybudowano na rzucie prostokąta o orientacyjnych, z sienią na osi, dwoma traktami poprzecznymi i trzema podłużnymi. Prostopadłościenna, czterokondygnacjowa bryła przekryta dachem dwuspadowym urozmaicona jest od frontu przedsionkiem z tarasem na piętrze oraz dobudówką z przeszklonym dachem pulpitowym od północy. Elewacja frontowa dworu, południowa, jest pięcioosiowa, wschodnia i zachodnia są dwuosiowe. Na elewacjach widoczna jest dekoracja w postaci pilastrów w wielkim porządku oraz obramień okiennych, nadokienników oraz gzymsu kordonowego. Przedsionek w elewacji frontowej boniowany w narożnikach, z pięcioma przeszkleniami stanowi podstawę tarasu z prostą, metalową balustradą i murowanymi słupkami w narożach. Ozdobą krótszych elewacji są wnękowe szczyty wolutowe, z rytmem pilastrów korynckich, konchami, sterczynami po bokach oraz przyczółkami z popiersiami: Boga Ojca-Stwórcy Świata i Chrystusa-Zbawiciela Świata.

We wnętrzach zachowane są oryginalne elementy, m.in.: sklepienia sieni, klasycystyczny piec w sieni, stropy belkowe, renesansowy fryz w sali reprezentacyjnej i drewniane schody.

Dwór otoczony jest parkiem krajobrazowym założonym na wcześniejszym układzie geometrycznym. Zachował się w nim liczny starodrzew a także drzewa pomnikowe.

Pomiędzy drogą dojazdową do założenia a stawami położona jest kapliczka z figurą św. Jana Nepomucena (na zdjęciach bez figury - w trakcie prac konserwatorskich). Wybudowana została na rzucie kwadratu, z wnęką zwróconą na południe, w stronę drogi, murowana z cegły, tynkowana, przekryta dachem kopertowym pokrytym gontem. Naroża ujęte są w gładkie pilastry, bryłę kapliczki obiega gzyms wieńczący. Wnętrze od wschodu i zachodu doświetlone jest okrągłymi oknami.

Dostęp do obiektu ograniczony. Dwór jest własnością prywatną.

Oprac. Barbara Potera, OT NID w Rzeszowie, 18.08.2014 r.