Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

spichlerz - Zabytek.pl

spichlerz


budynek gospodarczy 1848 r. Krzeszowice

Adres
Krzeszowice, T. Kościuszki 3a

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. krakowski, gm. Krzeszowice - miasto

Spichrz folwarczny w Krzeszowicach, typowy przykład architektury gospodarczej z XIX w., należący do dawnego folwarku (zespołu gospodarczego) w dobrach Potockich, stanowi składową wyjątkowego w skali kraju, XIX i XX wiecznego zespołu zabudowy uzdrowiskowej Krzeszowic i historycznego układu urbanistycznego miasta i jako taki jest cennym obiektem w skali kraju i regionu. 

Historia 

Krzeszowice mają historię sięgającą średniowiecza. Według Długosza w 2. Poł. XV w. w tej biskupiej wsi stał drewniany kościół pw. św. Marcina, istniała szkoła, karczma i folwark plebański. W 1555 r. Krzeszowice stały się własnością Stanisława Tęczyńskiego i weszły w skład "Hrabstwa Tęczyńskiego". W 1620 r. nabył je Jan Tęczyński. Wówczas istniała tu rezydencja pańska i znano lecznicze właściwości krzeszowickich wód siarczanych.

Od drugiej połowy XVII w. Krzeszowice przechodziły kolejno na własność Opalińskich, Sieniawskich, Czartoryskich. U schyłku XVIII w. Krzeszowice rozwijają się jako znane uzdrowisko, własność księżnej Izabeli Lubomirskiej, córki Augusta Czartoryskiego. W roku 1816 dobra krzeszowickie odziedziczył po babce Artur Potocki. W latach 1820-1822 zaadaptował dawny lamus, na tymczasową rezydencję Potockich herbu Pilawa i podjął starania o budowę nowej rodowej siedziby. W 1832 r. po jego śmierci dobrami zarządzała wdowa Zofia i syn Adam. Budowę nowego pałacu, według projektu Franciszka Marii Lanciego rozpoczął syn Artura Adam Józef Potocki w połowie XIX w. W tym samym okresie zbudowano spichrz folwarczny, stanowiący składową folwarku Potockich. Obiekt zbudowano na pd.-wsch. obrzeżu parku pałacowego, jako wielokondygnacyjną wieżę murowaną z cegły. Rozbudowany o dwa skrzydła boczne (wozownie) ok. 1870 r. Po II wojnie światowej, krzeszowicki majątek odebrano Potockim na mocy Dekretu o reformie rolnej z 1944 r., dobra zostały rozparcelowane i przejęte przez państwo. Na początku XXI w. budynek dawnego spichrza folwarcznego, przestał być własnością UM i G Krzeszowice i został w latach 2007 – 2013 poddany przez prywatnego właściciela remontowi. Zyskał nowy blaszany dach i rynny. Remont spichrza utknął w martwym punkcie, a obiekt został wystawiony na wynajem.  

Opis

Budynek spichrza folwarcznego w Krzeszowicach ulokowany jest w zachodniej części miasta, na pd.-wsch. obrzeżu parku pałacowego, nieopodal dawnych stajni angielskich, przy obecnej drodze krajowej 79 . Jest przykładem zabudowy gospodarczej typowej dla XIX wieku. Spichrz, pierwotny budynek sprzed 1848 r. murowany z cegły w formie wielokondygnacyjnej wieży, tynkowany, o zwartej bryle i niewielkich oknach na rzucie prostokąta. Rozbudowany ok. 1870 r. o dwa skrzydła boczne (wozownie) stał się budowlą o rzucie w kształcie litery „L”, pośrodku której znalazł się ryzalitowo wysunięty budynek pierwotnego spichrza. Wieża o czteropoziomowym wnętrzu i zabiegowej klatce schodowej wyposażona w ręczny drewniany dźwig nakryta czterospadowym dachem. Skrzydła boczne parterowe, jednotraktowe, nakryte dachami dwuspadowym.

Obiekt dostępny z zewnątrz.

Oprac. Tomasz Woźniak, OT NID w Krakowie 17-11-2022

Bibliografia

  • Decyzja nr A-614 w sprawie wpisania dobra kultury do rejestru zabytków nieruchomych z 20.10.1989 r.
  • Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013
  • Kornecki M. M., Krzeszowice, Studium naukowo-historyczne i urbanistyczno-konserwatorskie, Kraków 1979 Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska, Warszawa 2016 
  • Zalitacz J., Uzdrowisko Krzeszowice i okolice, Kraków, 2006
  • Zinkow J., Krzeszowice i okolice: przewodnik turystyczny, Warszawa, 1988 http://e-krzeszowice.home.pl/dokumenty/powrot_do_zrodel_koncepcja_rozwoju_uzdrowiska_krzeszowice. 

Rodzaj: budynek gospodarczy

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_BK.201173, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_BK.363084