Jest cennym obiektem komponowanej zieleni w skali regionu i kraju.    

Historia

U schyłku XVIII w. Krzeszowice funkcjonują i rozwijają się jako znane uzdrowisko. W 1816 r. dobra krzeszowickie odziedziczył po babce (księżnej Izabeli Lubomirskiej, córce Augusta Czartoryskiego) Artur Potocki. Stał się on protoplastą linii krzeszowickiej rodu, który władał tu do II wojny światowej. W latach 1820-1822 Artur Potocki zaadaptował dawny lamus, dokonując jego przebudowy, na tymczasową rezydencję Potockich herbu Pilawa i podjął starania o budowę nowej rodowej siedziby. Budowę nowego pałacu według projektu Franciszka Marii Lanciego rozpoczął syn Artura Adam Józef Potocki w połowie XIX w. Pałacowy park został założony przez nieznanego projektanta równocześnie z rozpoczęciem budowy pałacu. Świadczy o tym położony w zachodniej części parku kamień pamiątkowym z wyrytym napisem: “Pamiątka założenia ogrodu 1849” i z faksymiliami podpisów: “Adam Potocki z Branickich Katarzyna Adamowa Potocka”. Powstał park o powierzchni 12,43 ha o charakterze krajobrazowym i cechach parku angielskiego ze względu na dość swobodną kompozycję zieleni. Zgodnie z planem założenia, z pałacu i polany południowej rozpościerał się widok na wzgórze z ruinami zamku “Tęczyn”, stanowiącymi świadectwo dawnej świetności rodu. Podczas okupacji niemieckiej generalny gubernator Hans Frank objął w 1940 r. zespół pałacowo - parkowy w posiadanie, jako swą letnią rezydencję. Po II wojnie światowej, krzeszowicki majątek odebrano Potockim na mocy Dekretu o reformie rolnej z 1944 r., dobra zostały rozparcelowane i przejęte przez państwo. Zespół pałacowo - parkowy początkowo przeznaczono dla Akademii Leśnej i Państwowego Instytutu Badań Leśnych z siedzibą w Krzeszowicach. Ostatecznie umieszczono tu Państwowy Zakład Wychowawczy im. Tadeusza Kościuszki, szkołę podstawową, liceum i internat. Nie konserwowany i nie odnawiany zespół pałacowo - parkowy szybko niszczał. Ok. 1973 r. narodziła się koncepcja, aby ulokować tu ośrodek rehabilitacji leczniczej w wyniku jej realizacji do 1987 r. wykonano jednak tylko prace zabezpieczające. Spadkobiercy dawnych włodarzy miasta w 2014 r. odzyskali zabrany im w 1944 r. majątek, w tym m. in.:  - nowy i stary pałac wraz z otaczającym je parkiem pałacowym. 

Opis

Park pałacowy w Krzeszowicach stanowi naturalne otoczenie pałacu Potockich. Jest położony w zachodniej części Krzeszowic. Granicę parku wyznacza od północy ul. Parkowa, od wschodu ul. Ogrodowa i potok Krzeszówka, od pd. kamienno – ceglany mur w granicy z działkami prywatnymi, od zachodu ogródki działkowe i teren należący do OO. Misjonarzy. W południowo – wschodnim narożniku parku, poniżej budynku starego pałacu, wzdłuż ul. Bandurskiego zostały wydzielone działki ze współczesną zabudową. Park zajmuje powierzchnię 12,43 ha i jest usytuowany na zboczu o wystawie południowo – wschodniej. W najwyższym punkcie terenu znajduje się gmach nowego pałacu wraz z oficynami, u podnóża zbocza od strony południowo – wschodniej znajduje się budynek starego pałacu. Park ma charakter krajobrazowy o swobodnej kompozycji, w typie angielskim, wykorzystującej naturalne ukształtowanie zbocza. Od pałacu opadają łagodną skarpą w dół dwie polany widokowe, jedna w kierunku południowym, druga na wschód. Polany ujęto grupami drzew i krzewów: dębów, buków i klonów, na których tle wyróżniają się pojedyncze egzemplarze gatunków egzotycznych: miłorzębu, surmii, platanów, magnolii i igliczni. Polanę południową ze stawem i wyspą otaczają alejki w kształcie pętli. Po stronie północnej założenia park posiada kompozycję regularną ze śladami 2 alei lipowej i bukowej oraz układu tarasowego w stylu włoskim. Obecnie, na skutek braku systematycznej pielęgnacji pierwotny układ kompozycyjny uległ częściowemu zatarciu. Pojedyncze cenne okazy zostały zdominowane przez samosiewy i chwasty, aleje zarastają, powstają dzikie ścieżki, zdewastowano mur. Park wymaga kompleksowej rewitalizacji.

Oprac. Tomasz Woźniak, OT NID w Krakowie 10.12.2020 r.