Z uwagi na brak powojennych i współczesnych nagrobków, nieprzekształcony układ przestrzenny, zachowany krajobraz wyróżnia się spośród innych zabytkowych cmentarzy.

Historia obiektu

Stary Cmentarz w Krośnie założony został w 1786 r. na mocy dekretu nakazującego zamknięcie na terenie Galicji dotychczasowych przykościelnych cmentarzy i budowę nowych poza murami miasta. Użytkowany był do początków lat 20. XX w., a ostatecznie zamknięty w 1954 r. Od kilkunastu lat staraniem Komitetu Ratowania Starego Cmentarza prowadzone są na cmentarzu prace konserwatorskie przy zabytkowych nagrobkach.

Opis obiektu

Cmentarz położony jest na pn.-zach. od Starego Miasta, przy ul. Krakowskiej, otoczony współczesnym ogrodzeniem z metalowych przęseł i ceglanych słupów z główną bramą u zbiegu ulic Krakowskiej i Piłsudskiego. Założony został na działce w formie zbliżonej do mocno wydłużonego trapezu, podzielonej wzdłuż aleją na dwie części. Wschodnia rozczłonowana jest na nieregularne mniejsze kwatery ujęte starodrzewem. Cmentarz stanowi miejsce pochówku wielu zasłużonych dla miasta Krosna i kraju, architektów, artystów, polityków, lekarzy, księży, nauczycieli i rzemieślników, powstańców, działaczy niepodległościowych i żołnierzy. W jego centralnej części znajduje się pomnik w formie kopca z kamieni, zwieńczonego krzyżem, z koroną cierniową i orłem, ufundowany w 1903 r. staraniem Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania ku czci poległych powstańców styczniowych, wykonany przez krośnieńskiego rzeźbiarza Andrzeja Lenika wg projektu arch. Napoleona Nawarskiego. Stanowił on przez lata miejsce uroczystości patriotyczno-niepodległościowych. Najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z 1839 r. i upamiętnia pochówek Karoliny i Antoniego Schaytterów. Za najcenniejszy uznawany jest nagrobek Sylwestra Jaciewicza (notariusza, burmistrza, radnego miasta i powiatu) wykonany z piaskowca w formie steli z popiersiem zmarłego przez rzeźbiarza Józefa Sroczyńskiego z Dębowca. Uwagę zwraca także nagrobek doktora Karola Kaczkowskiego (pierwszego dyrektora szpitala powszechnego) zwieńczony rzeźbą Chrystusa dźwigającego krzyż oraz nagrobek Franciszka Bernarda (weterana powstania styczniowego) wykonany na kształt obelisku z motywem  broni i kajdan na tle liści laurowych. Ponadto na cmentarzu pochowanych jest wielu zasłużonych dla Krosna i Podkarpacia, m. in. Stanisław Bergman – artysta malarz, uczeń Matejki, Stanisław Janik – rzeźbiarz i organmistrz, Napoleon Nawarski – architekt, Juliusz Kallay –  lekarz, powstaniec listopadowy, przewodniczący Rady Narodowej w 1848 r., Wiktor Sikorski – budowniczy miejski, Jan Nepomucen Gniewosz – publicysta, pisarz, wydawca, uczestnik powstań, propagator przemysłu naftowego i wielu innych.

Dostępność obiektu dla zwiedzających. Obiekt dostępny bez ograniczeń.

Autor noty: opr. Jadwiga Stęchły, OT NID w Rzeszowie, 25-08-2017 r.