Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kamienica Pod Jaszczurką - Zabytek.pl

kamienica Pod Jaszczurką


kamienica XV w. Kraków

Adres
Kraków, Rynek Główny 8

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. Kraków, gm. Kraków

Jedna z kamienic krakowskiego Rynku Głównego.Historycznie, a przez pewien czas także strukturalnie i własnościowo związana z sąsiednią kamienicą nr 7.

Jej nazwa bywa powszechnie przekręcana i nazwa klubu studenckiego, zdominowała nazwę historyczną.

Historia

W średniowieczu, razem z sąsiednią kamienicą Montelupich, był częścią większego, reprezentacyjnego budynku (zob. Rynek Główny nr 7). W II połowie XIV w kamienice zostały rozdzielone. I to z tego okresu pochodzą łukowo-żebrowe, dziewięciopolowe sklepienia parteru. O podziale nieruchomości w początkach XVI w. kamienica należał do rodziny Krupków, a później znalazła się w rękach aptekarskiego klanu Scheinbornów i ich powinowatych. W domu Pod Jaszczurką mieściła się wspólna apteka. Następnym właścicielem domu, w 1595 r. był aptekarz Szymon Rhonenberg; później w latach 1607-1618 jego syn i rajca miejski Abraham Ronenberg, zmarły w 1637 r.. Kiedy w XVII w. kamienica znalazła się (wraz z nr 7) w rękach Bractwa Włoskiego (1680-1789), zaczęła się jej powolna pauperyzacja. Stała się czynszówką z licznymi składami i sklepami należącymi do Bartschów i Fuchsów. Bractwo włoskie czyli tzw. "Konfraternia włoska" było potężnym stowarzyszeniem narodowo-religijnem, którego majątek składał się z rynkowych domów nr 7, 8 i 10. Z chwilą przeniesienia siedziby królewskiej do Warszawy, wyprowadziło się z Krakowa lub zubożało wiele rodzin włoskich, a w 2 połowie XVIII w., zamarło i Bractwo. Najpierw sprzedano najpierw dom nr 10, następnie kamienice nr 7, a w końcu, za zezwoleniem administratora diecezji krakowskiej, "dom bracki pod jaszczurkami". W 1789 r. kamienicę kupił Jan Kaspary za 13 tys. złp. W XIX w. Karol Treutler, zamożny hurtownik, scalił kamienice 7 i 8, fundując im wspólną fasadę, łącząc i wyposażając na nowo wnętrza. Na parterze znalazła siedzibę winiarnia Edwarda Fuchsa. W 1891 r. budynki znów rozdzielono. Córka Treutlera Anna, zamężna Helclowa, rozłączyła domy, i kamienicę „pod jaszczurkami," darowała Marii Orzechowskiej. Ale, choć rozdzielone, fasady nadal wykazują daleko idące podobieństwo. Nie zmieniono jednak układu wnętrz. Za to w 1906 r. dobudowano modernistyczną oficynę tylną (ul. Stolarska 5). Budynek główny remontowano w latach 1906 i 1926 (projekt fasady L. Wojtyczko), a w 1929 r. L. Wojtyczko i S. Żeleński zaprojektowali na I piętrze art-deco’wskie pomieszczenia dla banku. Od 1960 r. mieści się tu klub Pod Jaszczurami, jeden z najstarszych klubów studenckich w Polsce. Odbywają się tu koncerty, debaty polityczne, wystawy i inne imprezy. Do klubu przylegał awangardowy Teatr 38 (działał w latach 1956-1982). Od 2001 r. pieczę nad klubem sprawuje krakowski Instytut Sztuki.

Opis

Czterokondygnacyjna i czteroosiowa, klasycystyczna fasada właściwie pozbawiona jest ozdób. Tylko wydatne obramienia okien łamią panującą monotonię. Zachował się renesansowy portal do sieni, z średniowieczną zoomorficzną rzeźbą (oryginał od 1929 w muzeum); od wyobrażonej na niej jaszczurki pochodzi nazwa domu, nazwa o średniowiecznej metryce. W 1954 r., podczas prac konserwatorskich w oficynie bocznej odsłonięto dwie renesansowe kolumny międzyokienne.

Obiekt dostępny w różnej formie; z zewnątrz bez ograniczeń, wewnątrz, w godzinach pracy placówek handlowych.

Oprac. Roman Marcinek, OT NID w Krakowie, 20-07-2017 r.

Rodzaj: kamienica

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_BK.217203, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_BK.403064,PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_BK.403082