kamienica Czynciela - Zabytek.pl
Adres
Kraków, Plac Mariacki 9
Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. Kraków, gm. Kraków
Kamienica odznacza się oryginalną, dekoracyjnie potraktowaną fasadą, będącą świetną ilustracją ówczesnych prądów żywych w krakowskim środowisku artystycznym.
Historia
Kamienica kupiecka wystawiona w latach 1907-1908 przez kupca Celestyna Czynciela. Nowa realizacja zastąpiła stojącą tu wcześniej Kamienicę Delpacowską (inaczej Barszczowe), metryką sięgającą 1 ćwierci XIV w. Przechodząc przez ręce wielu właścicieli byłą stopniowo rozbudowywana. Ważną fazą była renesansowa przebudowa w czasach władania nią zamożnego kupca futer Stanisława Czipsera. Kamienica sąsiadowała z Cmentarzem Mariacki. Od niej, jeszcze w końcu XVIII w., ciągnął się od niej mur cmentarny, biegnący dalej przed kruchtą kościelną i wzdłuż północnej strony kościoła ku ul. Mikołajskiej, do wikarówki, która zamykała cmentarz. Nazwa Barszczowe to spolszczenie nazwiska rodziny Bartschów, hurtowników wina, którzy w 2 połowie XVIII wieku doszli do godności rajców i burmistrzów. Budynek zwieńczono w tym czasie tympanonem z wizerunkiem Trójcy Świętej, a tutejsza winiarnie słynęła z ognistych dysput politycznych w dobie Sejmu Czteroletniego. W XIX wieku kamienicę kilkakrotnie przebudowywano, dostosowując do nowoczesnych form handlu. Najsłynniejszym mieszkańcem kamienicy był Stanisław Wyspiańskie, który zajmował pokój z dwoma oknami na drugim piętrze, zwany przez jego współczesnych „gabinetem literackim”. W latach 1900-1901 pisał tu m.in. „Wesele”. Dziś odnowiona kamienica nadal służy celom handlowym i gastronomicznym.
Opis
Budowla handlowa w centrum Rynku Głównego zaprojektowana przez Rajmunda Meusa i Ludwika Wojtyczkę. Projekt wybrano w publicznym konkursie zorganizowanym przez Towarzystwo Upiększania Miasta Krakowa. Mieścił się tu pierwszy nowoczesny dom handlowy w mieście, a sklepy urządzono zarówno na parterze, jak i na piętrze. Wojtyczko należał do tych architektów polskich, którzy próbowali tworzyć styl narodowy, by w późniejszym okresie dojść do radykalnego modernizmu. Fasadę ozdobił secesyjną dekoracją nawiązującą do motywów ludowych i kupieckich (motyw kaduceusza) zharmonizowaną z tradycją historycznej architektury krakowskiej. Ze starego gmachu nic nie zostało, a detal kamieniarski, pozyskany podczas burzenia, przekazano do zbiorów muzealnych. W chwili budowy gmach budził liczne kontrowersje, był przedmiotem drwin „Zielonego Balonika”. Krytykowano faliste zęby attyki, fryz i dwułuczne okna, wzorowane na renesansowych nagrobkach. Z czasem gmach wtopił się w rynkową pierzeję. W latach 50. część ozdób zniszczono; przywrócił je kompleksowy remont w 2001. Od strony Placu Mariackiego tablica upamiętniająca Czwartego Wieszcza, dzieło Karola Hukana z 1932. Zniszczona podczas okupacji przez Niemców, została odtworzona.
Obiekt dostępny w różnej formie; z zewnątrz bez ograniczeń, wewnątrz, w godzinach pracy placówek handlowych.
Oprac. Roman Marcinek, OT NID w Krakowie, 20-07-2017 r.
Rodzaj: kamienica
Styl architektoniczny: secesyjny
Materiał budowy:
ceglane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_BK.184204, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_BK.416762