Historia obiektu

W dostępnych opracowaniach, dotyczących dziejów kościoła pw. św. Jakuba w Tarchominie, istniejące do dziś murowane ogrodzenie z kostnicą w jego ciągu datowane jest na ok. 1730 r. Powstanie ogrodzenia wraz z wbudowanymi w jego ciąg dzwonnicą i kostnicą związane jest z prowadzonymi wówczas szeroko zakrojonymi pracami remontowymi przy samym kościele.  Tarchomin i wiele okolicznych wsi należały wówczas do Franciszka Maksymiliana Ossolińskiego. Fundacja kostnicy (i dzwonnicy) zwykle przypisywana jest jego żonie - Katarzynie. Zastąpiła ona poprzednią – prawdopodobnie drewnianą kostnicę, która już w końcu XVII w. wymagała reperacji.

W dostępnych materiałach nie ma informacji o pierwotnym kształcie kostnicy. Wiadomo tylko, że była ona nieco mniejsza niż obecnie. Z 2 połowy XVIII w. pochodzą informacje o pokryciu jej dachówką.  Brakuje wzmianek o jej ewentualnych remontach i naprawach w XVIII i XIX w.

W 1898 wyremontowano ogrodzenie oraz umieszczoną w jego ciągu kostnicę, którą przy okazji wówczas nieco powiększono (przesuwając tylną ścianę i zapewne jedną z bocznych o kilkadziesiąt centymetrów) oraz podwyższono. Dach pokryto dachówką a wewnątrz wykonano betonową posadzkę. Z tego okresu pochodzi też zapewne ostrołuk na fasadzie kostnicy, nawiązujący do ostrołuków okien kościoła. Prace te były częścią szeroko zakrojonego remontu całego założenia kościelnego prowadzonego w latach 1891-1934 przy hojnym wsparciu Władysława Teodora Kisiela-Kiślańskiego (zm. 1926)

Ok. 1930 r otynkowano też kościelne ogrodzenie wraz ze znajdującą się w jego ciągu kostnicą.

W 1983 r.  - przy okazji remontu dachu kościoła - wymieniono pokrycie dachu kostnicy, zastępując dachówkę blachą ocynkowaną.

Kolejny raz kostnicę wyremontowano w 1997 r. Być wtedy właśnie zaadaptowano ją na bibliotekę parafialną, którą to funkcję pełniła zapewne do chwili oddania do użytku nowej plebanii / budynku parafialnego i przeniesieniu doń biblioteki (2001).

W trakcie przygotowań do przypadającego w 2018 r. jubileuszu tarchomińskiej świątyni w 2 dekadzie XXI w. kolejny raz wyremontowano ogrodzenie oraz kostnicę, której przywrócono zbliżoną do pierwotnej funkcję kaplicy przedpogrzebowej. Zamurowano wówczas – wtórne zapewne - drzwi w ścianie pd.-wsch. prowadzące do wnętrza spoza cmentarza przykościelnego oraz zmniejszono okienka w szczytach.

Opis obiektu

Kostnica to niewielka, murowana z cegły, otynkowana, nakryta dwuspadowym dachem pokrytym blachą ocynkowaną budowla znajdująca się w pn.-wsch. ciągu muru ogrodzenia. Jej elewacja frontowa zlicowana jest z wewnętrzną stroną ogrodzenia a bryła znajduje się poza jego obrębem – na terenie przynależnym do obecnej plebanii. Do wnętrza prowadzą prostokątne drzwi umieszczone w ostrołukowej wnęce na osi elewacji pd.-zach.  Ponad nimi – w szczycie – znajduje się niewielkie okrągłe okienko (zmniejszone podczas ostatniego remontu). W tylnych częściach ścian bocznych znajdują się niewielkie półkoliste okienka a w elewacji pn.-wsch. okrągłe okienko w szczycie – analogiczne do tego z elewacji frontowej. Całość obiega gzyms koronujący. Przy murze kościelnym dochodzącym do elewacji pd.-wsch. zachowały się pozostałości schodów prowadzących do zamurowanego podczas ostatniego remontu wejścia.

Dostępność obiektu dla zwiedzających. Dostępna z zewnątrz

Autor noty: oprac. Agata Kłoczko, NID, Zespół ds. rejestru i ewidencji zabytków, Styczeń 2024