– Teodora Talowskiego jest przykładem polskiej architektury sakralnej przełomu XIX i XX w. choć dla dorobku tego twórcy jest dziełem oryginalnym.

Historia

Parafia rzymskokatolicka w Kamieniu została założona w 1907 r. Już w 1891 r. Rada Gminy podjęła uchwałę o budowie świątyni i sposobie jej finansowania, w tym samym roku rada skierowała do C.K. Namiestnictwa we Lwowie prośbę o erygowanie parafii w Kamieniu. Prace budowlane rozpoczęte w 1895 r. prowadzone, wg projektu krakowskiego architekta Teodora Talowskiego, przez Wacława Wiktora z Radomyśla trwały ok. 5 lat. Kościół zaprojektowany jako murowany z cegły z użyciem kamienia został w latach 70. XX w. otynkowany.

Opis

Zespół kościelny położony jest w środkowej części wsi, przy skrzyżowaniu drogi Rzeszów – Nisko z lokalną drogą prowadzącą do Wólki Łętowskiej. W bezpośrednim sąsiedztwie kościoła umiejscowiona jest dzwonnica, wejście na teren kościelny akcentuje brama.

Kościół neogotycki, orientowany, wybudowano na planie będącym kompilacją krzyża łacińskiego i planu centralnego , powstałej przez dodanie do jednoprzęsłowych: nawy głównej i poprzecznej, wydłużonego, zamkniętego trójbocznie prezbiterium, flankowanego z obu stron prostokątnymi pomieszczeniami: zakrystią od pd. i pomieszczenie gospodarczym od pn. Nawę główną poprzedzoną płytkim przęsłem chóru muzycznego a po obu stronach wejścia głównego wydzielono w kruchcie dwie klatki schodowe na chór. Wejścia boczne po obu stronach nawy poprzedzone są niewielkimi, kwadratowymi przedsionkami. Bryła kościoła masywna, zwarta, złożona jest z sześcianu przekrytego dachem namiotowym zwieńczonym na szczycie ażurową, oktogonalną sygnaturką z dwoma rzędami sterczyn, zwieńczona hełmem z krzyżem. Nad nawami założono dachy dwuspadowe ze sterczynowymi szczytami, nad prezbiterium przechodzi w wielospadowy, nad zakrystią i pomieszczeniem składowym dachy pulpitowe. Kościół wymurowano z cegły z użyciem kamienia, dachy pokryto blachą zakładkową. Elewacje tynkowane, oszkarpowane, wymurowane zostały na kamiennym, lekko wysuniętym cokole. W trzyosiowej elewacji frontowej dominuje duże, półkoliście zamknięte od góry okno umieszczone w ostrołukowej wnęce powyżej wejścia głównego do świątyni. Punkt centralny stanowi figura Chrystusa nadnaturalnej wielkości na krzyżu umieszczona na tle maswerkowej dekoracji okna w formie stylizowanej rozety. Elewację wieńczy szczyt ze sterczynami i arkadami.  W elewacjach bocznych dominują duże, półkoliście zamknięte, umieszczone w ostrołukowych wnękach okna z dekoracją maswerkową, przesłoniętą od zewnątrz wtórnym i przeszkleniami. Pozostałe okna świątyni, także w prezbiterium, smukłe, prostokątne, zakończone półkolem od góry.  Wnętrze nakryte sklepieniami krzyżowymi, w nawie głównej i transepcie na gurtach półkolistych, ozdobione jest polichromią.

Wyposażenie kościoła neogotyckie, ołtarz główny wykonano w 1900 r., ołtarze boczne, ambonę, konfesjonały i organy w 1937 r.

W obejściu kościoła ulokowana jest dzwonnica o charakterystycznej formie. W dolnej części mieści pomieszczenie dawnej kostnicy, powyżej połaci dachu widoczna jest drewniana konstrukcja nośna składająca się z 5 par słupów, pomiędzy którymi powieszono 4 dzwony a powyżej nich czterospadowe zadaszenie.

Kościół otoczony jest metalowym ogrodzeniem z wejściem głównym od zach. w postaci bramy powtarzającej motyw rozety z fasady, flankowanej dwiema murowanymi, arkadowymi bramkami o formie analogicznej do dekoracji świątyni.

Oprac. Barbara Potera, OT NID w Rzeszowie, 12-02-2018 r.