Historia

Dworek „Laszczyki” został wzniesiony przez starostę biskupiego Jakuba Jaworskiego, po wydzierżawieniu przez niego części placu dziekanii, na mocy kontraktu zawartego 7 marca 1788 roku z księdzem Jerzym Dobrzańskim, kanonikiem katedralnym krakowskim, dziekanem kolegiaty kieleckiej. Prostokątny plac dziekanii ciągnął się wzdłuż obecnej ulicy Jana Pawła II, od murów cmentarza kolegiackiego (obecnie placu wokół katedry) do ogrodu warzywnego biskupów krakowskich (obecnie parku). Od około 1700 część południową tego placu, około 1/4, zajęła kanonia Głęboczka, następnie podobna parcela został wydzierżawiona Jaworskiemu. W 1818 roku dzierżawa posesji przeszła na córkę Jaworskich - Annę Kwiatkowską, po 1838 roku - na Michała Jakubowskiego, w 1866 roku - na Justynę Lewandowską. W 1866 roku na mocy nowych rozporządzeń prawnych posesje kościelne będące w dzierżawach, przeszły na rzecz państwa. W 1882 roku rodzina Lewandowskich przejęła posesje na własność. Laszczykowie kupili ją dopiero w 1911 roku (od ich nazwiska dworek wziął nazwę własną). Posesja Jaworskich miała plan prostokąta. Centralną część zajął drewniany dworek wystawiony zapewne nie później, niż w 1789 roku Niewielkie podwórze przed jego elewacją, już w 1823 roku, oskrzydlały dwa mniejsze budynki o funkcji gospodarczej, węższymi ścianami ustawione w linii ogrodzenia od strony ulicy. Na tyłach, za dworkiem, był sad. W latach 1823-1839 dworek rozbudowano. Do jego tylnej elewacji dostawiono murowany lamus, który przesłonił jej część zachodnią. W drewnianych budynkach gospodarczych znajdował się m.in. chlewik na bydło, drwalnie, wozownia, od pn. za chlewikiem była studnia jeszcze nie wykończona. Drewniane oficyny, według opisu z 1867 roku, przekształcono z czasem na mieszkania dla najemców (w północnej oficynie był także spichlerz). Od ulicy oddzielało posesje drewniane ogrodzenie - parkan, wzmiankowany w latach 20. XIX wieku. W 1867 roku opisano go, jako parkan z drzewa w słupy murowane, z brama wjazdową i obok niej furtką wchodową. W latach 1867-1872 nastąpiła kolejna rozbudowa murowanego lamusa. W jej efekcie część jednotraktowa murowana, stała się nieco szersza od dworu i wystawała nieco z jego pd. elewacji. W 1945 roku dworek stracił dach w wyniku działań wojennych. Spadkobiercy Laszczyków odbudowali go. W 1973 roku został przejęty - na mienie komunalne, z powodu obciążenia hipoteki kosztami remontów. W latach 1976-1988 zaniedbany dwór i posesja pozostawały we władaniu kieleckiego Zespołu Opieki Zdrowotnej. Potem przejęło go Muzeum Wsi Kieleckiej, na cele administracyjne i wystawiennicze. W latach 80. XX wieku przeprowadzono tylko doraźne prace remontowe. W latach 2006-2011 wykonano znaczny remont dworku i nową aranżacje posesji. Budynek przeznaczono prawie w całości na cele ekspozycyjne.

Opis

Zespół dworku „Laszczyki” zlokalizowany jest na Wzgórzu Zamkowym, na prostokątnej posesji, której węższy bok wychodzi na ulicę Jana Pawła II. Teren w tym miejscu jest nieco nachylony ku południowi. W sąsiedztwie, po stronie południowej, za ogrodzeniem znajduje się posesja danej kanonii Głęboczka, po stronie północnej i zachodniej -  wniesione i podparte murem oporowym tereny dawnej dziekanii i scholarsterii. Środek posesji zajmuje dworek - wolnostojący, parterowy zbudowany z drewna, na niskim podmurowaniu. Ściany wzniesione są w konstrukcji zrębowej. Przysadzistą prostopadłościenną bryłę nakrywa dach czterospadowy, łamany (w typie polskim), kryty gontem. Ściany są otynkowane, osłonięte szerokimi okapami dachu. Wejście frontowe do dworku osłania mały ganek, z daszkiem wspartym na słupach. Z tyłu do elewacji dostawiona jest piętrowa murowana dobudówka dawnego lamusa, nakryta dachem dwuspadowym stopionym od tyłu z dachem dworku. Ogrodzenie od strony ulicy jest murowano- drewniane, na niskiej murowanej podmurówce. Tworzą go przęsła z poziomo ułożonych, szerokich i grubych desek, wstawione między murowane słupy. Przęsła osłonięte są wraz ze słupami gontowymi daszkami. Środkowe przęsło pod gontowym daszkiem mieści dwa skrzydła drewnianej bramy.  

Zabytek dostępny dla zwiedzających, w całości przeznaczony na ekspozycję muzealną.

Oprac. Anna Adamczyk, 14.12.2014 r.

Bibliografia

• Adamczyk J. L., Wzgórze Zamkowe w Kielcach, Kielce 1991, s. 105-107.
• Adamczyk J. L., Wróbel T., Portrety zabytków Kielc, Kielce 2004, s. 18.
• Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. II: Województwo kieleckie, red. J. Z. Łoziński i B. Wolff, z. 4: Powiat kielecki, oprac. T. Przypkowski, Warszawa 1957, s. 33-37.
• Rakowski A., Dworek „Laszczyki” w Kielcach 1788-1988 w: Kielecka Teka Skansenowska, Kielce 2000, s. 39.
• Urbański K., Miklaszewska H., Sentymentalne Kielce. Fotografie ze zbiorów Muzeum Narodowego w Kielcach, Kielce 2004, s. 32-33.