W świetle lokalnego podania miała zostać wzniesiona przez uczestników wyprawy chocimskiej w 1673 r. lub wojny z Turcją w latach 1620-1621 wraz z czterema innymi siedemnastowiecznymi ceglanymi kapliczkami położonymi w pow. sandomierskim. Obecnie, ze względu na swój wygląd i wspomniane okoliczności budowy, bywa nazywana „Latarnią Chocimską”.

Historia

Forma kapliczki w Nowym Garbowie wskazuje, iż powstała między 3. ćw. XVII a pocz. XVIII wieku. Prowadzone badania nie potwierdziły miejscowej tradycji jakoby wystawili ją po powrocie uczestnicy wyprawy chocimskiej w 1673 r. lub wojny z Turcją w latach 1620-1621. Obecnie, bardziej trafna wydaje się być hipoteza, iż została ufundowana przez osobę kryjącą się za siglami I R|Z P, które widniały na blaszanej chorągiewce wieńczącej jej daszek (ob. zaginionej). Najpewniej, prócz funkcji sakralnych, wyznaczała przebieg szlaku komunikacyjnego i pełniła rolę znaku własnościowego, oddzielającego tereny dóbr należących do benedyktynek sandomierskich, od tych będących w rękach właścicieli Garbowa. W latach 1801-1804 ukazano lokalizację kapliczki na mapie Galicji Zachodniej autorstwa Antona Mayera von Heldensfelda. W kolejnych dekadach nie była remontowana, co doskonale pokazuje jej zdjęcie z około 1930 roku. W sierpniu 1944 r. w wyniku działań wojennych została poważnie uszkodzona (szczególnie latarnia i znajdujące się w niej płaskorzeźby). Odbudowano ją najpewniej w latach 50.-60. XX wieku. W 2021 r. wpisano kapliczkę do rejestru zabytków. Obecnie planowana jest jej gruntowana konserwacja.

Opis

Kapliczka znajduje się poza zabudową Nowego Garbowa, przy zakręcie drogi prowadzącej do Romanówki. Wzniesiona jest na niewielkim, sztucznie usypanym kopcu, sąsiadującym z sadem, lasem i polem uprawnym. Wymurowana na zaprawie wapiennej z czerwonej cegły i kamienia, została wtórnie uzupełniona cegłą maszynową, bloczkami betonowymi oraz zaprawą cementową. W górnych partiach ma zachowane niewielkie relikty tynków wapiennych. Ponad czterometrowa kapliczka składa się z trzech części: dziewięćdziesięciocentymetrowy prostopadłościennego cokołu o kwadratowej podstawie; trzonu z profilową bazą i kapitelem, w który wmurowano dwie łuski pocisków artyleryjskich; prostopadłościennej latarni o bokach z wydatnymi niszami nakrytej namiotowym daszkiem. W tych niszach umieszczono uszkodzone, kamienne płaskorzeźby ukazujące: „Chrystusa u słupa”, „Krzyż łaciński”, „św. Scholastykę” i trudno do zidentyfikowana postać; wykonane między 3 ćw. XVII w. a pocz. XVIII wieku.

Oprac. Łukasz Piotr Młynarski, PT NID w Kielcach, 30-03-2022 r.