Zabytek jest również przykładem modernizacji umocnień przez otoczenie renesansowego zamku nowymi fortyfikacjami bastionowymi. Obiekt jest nierozerwalnie związany z historią regionu i kraju, w zamku często gościli władcy Polski. Obiekt jest również cennym stanowiskiem archeologicznym, zarówno pod względem naukowym jak i zabytkowym.

Usytuowanie i opis

Twierdza bastionowa w Krzepicach znajduje się w dolinie zalewowej rz. Liswarty, na jej prawym brzegu i na zachód od rzeczki Piszczki oraz ok. 400 m na południowy zachód od krzepickiego rynku. Siedemnastowieczną twierdzę, której relikty dotrwały do naszych czasów, założono w przybliżeniu na planie kwadratu, z 4 bastionami w narożnikach. Umocnienia były wzorowane na fortyfikacjach typu staroholenderskiego. Powierzchnia reliktów nowożytnej twierdzy ma ok. 1,5 ha, a bok kwadratu w dużym uproszczeniu ok. 130 m.

Historia

Według starszego pokolenia kastellologów pierwotny zamek krzepicki został wzniesiony przez Kazimierza Wielkiego, najprawdopodobniej po roku 1357. Jego budowę potwierdzają średniowieczni kronikarze, tj. Janko z Czarnkowa i Jan Długosz. W latach 1526 – 1529 nastąpiła pierwsza, a po 1588 r. druga, przebudowa zamku, który stał się renesansową rezydencją. Obecnie widoczne relikty fortyfikacji ziemnych typu bastionowego wzniesiono w latach 1655-1671. W XVIII w. obiekt został zniszczony, a ruiny rozebrano w roku 1840.

W 1391 r. zamek był oblegany i zdobyty przez wojska króla Jagiełły, a w latach 1655 – 1656, podczas „potopu”, twierdza był dwukrotnie zajmowana przez Szwedów. Zamek był również zdobyty w 1665 r. przez rokoszan Jerzego Lubomirskiego, w 1672 r. przez konfederatów gołębskich i w 1702 r. przez Karola XII.

Opierając się na wynikach archeologicznych badań wykopaliskowych, prowadzonych na zabytku w 2014 i 2015 r., młodsza generacja badaczy zabytku, uważa, że twierdzę najprawdopodobniej wzniesiono jednak na tzw. surowym korzeniu.

Stan i wyniki badań

W 1961 r. na wale kurtyny północno – wschodniej, założono wykop sondażowy. Prace były prowadzone pod kierownictwem A. Gruszeckiego, któremu m.in. towarzyszył archeolog S. Ciepiela. Były to pierwsze w Polsce badania wału nowożytnej fortyfikacji bastionowej. Dostarczyły informacji na temat twierdzy oraz zabytków ceramicznych, które potwierdziły datowanie wału. Według A. Gruszeckiego największym atutem nowożytnej twierdzy był trudny, podmokły teren otaczający to założenie obronne. Oceniał on, że najbliższe dogodne miejsce na rozlokowanie ewentualnej baterii wrogich wojsk znajduje się ok. 350 m od twierdzy i była to odległość zbyt duża dla efektywnego użycia artylerii.

W 1999 r. na terenie stanowiska wykonano tzw. nadzór archeologiczny przy budowie drogi dojazdowej, a w 2014 i 2015 r. na obiekcie przeprowadzono archeologiczne badania sondażowe. Nie natrafiono na zabytki ruchome i nieruchome oraz na warstwy kulturowe które można by łączyć ze średniowieczem i stąd wynika twierdzenie, że obiekt wzniesiono na surowym korzeniu. Ponadto zdaniem młodszych badaczy, twierdza krzepicka nie miała dużego potencjału obronnego.

Obiekt położony jest na prywatnej działce i dostęp do niego jest utrudniony.

Opr. Michał Bugaj, OT NID w Katowicach, 26.06.2018