Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół szpitala psychiatrycznego - Zabytek.pl

zespół szpitala psychiatrycznego


budynek użyteczności publicznej 1901 - 1914 Międzyrzecz

Adres
Międzyrzecz, Poznańska 109

Lokalizacja
woj. lubuskie, pow. międzyrzecki, gm. Międzyrzecz - miasto

Rzadki przykład zachowanego w niezmienionym kształcie zespołu szpitalnego z lat 1901-1914.

W czasie II wojny światowej szpital był miejscem eutanazji około 7 tys. osób.

Historia

W lipcu 1899 r. władze Prowincji Poznańskiej kupiły 27 ha pod ziemi budowę szpitala psychiatrycznego. Były to grunty położone na wsch. od Międzyrzecza, w sąsiedztwie rzeki, należące do mieszczanina Augusta Jockischa. Projekt przygotował w 1901 r. arch. Kübler. Kompleks szpitalny wznoszono w trzech etapach. W latach 1901-1904 powstały budynki administracyjne i gospodarcze na osi układu, pawilony dla chorych (po stronie zach. budynki dla kobiet, po wsch. dla mężczyzn),  domy dla personelu, kręgielnia i kościół. Uroczyste otwarcie 4 Poznańskiego Prowincjonalnego Zakładu dla Obłąkanych w Obrzycach koło Międzyrzecza odbyło się 2-11-1904 roku. Rozbudowę szpitala przeprowadzono w latach 1908-1909 według projektu arch. Jahna. Powstały wtedy cztery pawilony dla chorych, domy dla lekarzy, pielęgniarzy i obsługi. Równocześnie powiększono majątek dokupując 29,5 ha gruntów. Druga rozbudowa, oparta o projekt tego samego architekta, trwała od 1911 do 1914 roku. Wybudowano wówczas kolejne pawilony dla chorych i budynki mieszkalne. Szpital mógł przyjąć 1200 pacjentów, a jego personel składał się z 300 pracowników. Działa hala sportowa i boisko, a w lesie nad Obrą kąpielisko z basenami. Zespół posiadał wszystkie niezbędne do funkcjonowania urządzenia komunalne i sieci. Całość uzupełniały położone za pn. ogrodzeniem: lokalna oczyszczalnia ścieków, wioska pielęgniarska i cmentarz podzielony na część katolicką, protestancką i żydowską. W latach 1922-1928 część kompleksu szpitalnego była ośrodkiem administracyjnym nowo utworzonej Marchii Granicznej Poznań – Prusy Zachodnie. W latach 20. XX w. w miejscu części dawnych oddziałów dla psychicznie chorych utworzono m.in. dom starców, klinikę dla kobiet, oddział niemowlęcy ze żłobkiem i oddział przeciwgruźliczy. Podczas II wojny światowej, w latach 1942-1945, w ramach hitlerowskiej akcji eutanazji w szpitalu zabito co najmniej 7000 osób. Ciała grzebano w zbiorowych mogiłach na przyszpitalnym cmentarzu. Po 1945 r. w Obrzycach utworzono Państwowy Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych. Zakład działa do dzisiaj.

Opis

Zespół szpitalny usytuowany na wschodnich krańcach Międzyrzecza, na rozległym terenie między drogą w kierunku Pszczewa a rzeką Obrą. Stanowi zwarty kompleks funkcjonalno-przestrzenny, złożony na przejrzystym, regularnym planie. Budynki murowane z cegły klinkierowej z dachami krytymi dachówką ceramiczną, o cechach historyzujących i eklektycznych.

Założenie rozplanowane symetrycznie wzdłuż osi północ-południe. Na osi, za główną bramą, rozmieszczone kolejno: budynek dyrekcji, wieża ciśnień, dawna pralnia, maszynownia, kotłownia, warsztat, lodownia i prosektorium (wszystkie z lat 1901-1904). Równolegle do nich cztery rzędy pawilonów dla chorych: po stronie zach. w dwóch rzędach dawne budynki dla kobiet, po wsch. niemal identyczne dla mężczyzn. Przy bramie dawna willa dyrektora, dom dla lekarzy i kościół (1901-1904). Wzdłuż bocznych alei domy dla personelu. Na pn. szczególnie zabezpieczony budynek dla niebezpiecznych chorych. Na krańcach zespołu dawne pawilony dla spokojnych chorych: na zach. dwa dla kobiet (w jednym z nich ob. szkoła), na wsch. jeden dla mężczyzn. Za pn. ogrodzeniem cmentarz i zabudowania dawnej wioski pielęgniarskiej.

Dostęp do zabytku ograniczony. Obiekty dostępne z zewnątrz.

oprac. Anna Jackiewicz, OT NID w Zielonej Górze, 9-11-2017 r.

Rodzaj: budynek użyteczności publicznej

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_08_ZE.10150, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_08_ZE.14196