Św. Stanisława Biskupa i Męczennika. Malowniczo położony, na niewielkim wyniesieniu, widoczny z daleka, z drogi z Jankowic, w otoczeniu starych lip, z wolnostojąca drewnianą zabytkową dzwonnicą z XIX w. od strony północnej, zachował urok wiejskich kościółków, wrośnięty od średniowiecza w krajobraz wsi. Kościół parafialny w Ceradzu Kościelnym jest orientowany, wzmiankowany przez biskupa poznańskiego Andrzeja Szymonowicza już w XIII wieku. Obecna świątynia powstała w pierwszej połowie XVI wieku, wzniesiona jeszcze w formach gotyckich. Kościół św. Stanisława Biskupa i Męczennika, jest budowlą murowaną, otynkowaną, oszkarpowaną. Składa się z krótkiego, trójbocznie zamkniętego prezbiterium, oraz przęsła transeptowego, które przejęło funkcję nawy. Z niewiadomych powodów nie wybudowano korpusu nawowego świątyni. Do prezbiterium, przekrytym gotyckim sklepieniem gwiaździstym z czasów budowy świątyni, przylega od strony północnej zakrystia. W drugiej połowie XIV w. od strony południowej prezbiterium dobudowano późnorenesansową kaplicę grobową Potulickich, otwartą na prezbiterium półkolistą arkadą. Nawa główna – prawie kwadratowa- posiada po bokach rodzaj naw bocznych i nakryta jest gotyckim sklepieniem gwiaździstym z czasów budowy świątyni. Kaplica zaś ma sklepienie krzyżowe, ozdobione na żebrowaniach ornamentem stiukowym. Z dawnego wyposażenia zachowały się w prezbiterium dwie gotyckie rzeźby: Pietà z 2. ćwierci XV. , oraz, po lewej stronie głównego ołtarza, w niewielkiej wnęce, znajduje się drewniana gotycka płaskorzeźba Pietas Christi, Bóg Ojciec w otoczeniu aniołów podtrzymujący ciało Pana Jezusa (pierwsza poł. XVI wieku), wykonana zapewne w warsztacie frankońskim na początku XVI w. według drzeworytu Albrechta Dürera, (obecnie w Muzeum Archidiecezjalnym w Poznaniu). Chrzcielnica rokokowa. Wpływy gotyckie widoczne są także w kaplicy – w wykonanej z piaskowca płyty nagrobnej Andrzeja z Jaktorowa Jankowskiego († 1565 r.) ze stojącą postacią rycerza w zbroi, z szyszakiem na głowie, z mieczem w ręku. Manierystyczny nagrobek Stefana Potulickiego († 1572 r.) przedstawia również postać rycerza w zbroi i z mieczem w ręku. Obok leży hełm z pióropuszem. Obydwa nagrobki zdobią tarcze herbowe: Poraj, Nałęcz, Topór i Nowina. W czasie reformacji kościół przejęli innowiercy i dopiero pod koniec XVII wieku, gdy właścicielem wsi był Jan Opaliński, zwrócony został katolikom. W późniejszych czasach dobudowano dwie kruchty: po stronie zachodniej w roku1713 barokową, pełniącą dziś rolę kaplicy, z pomieszczeniem na dzwony, oraz neogotycką kruchtę przy ścianie południowej, datowaną na połowę XIX w. Ta ostania stanowi dekoracyjny akcent świątyni od strony wsi. Południowa gotycka ściana świątyni to pierwotne ramię transeptu, zwieńczone trójkątnym szczytem. W płycinie południowego szczytu wymurowany z cegieł krzyż, z zamocowaną sygnaturką. Krzyż wieńczy również szczyt. W ścianie ślady zamurowanych okien z czasów gotyckich oraz fragment fryzu ząbkowanego, podokapnikowego, prawdopodobnie obiegający pierwotnie całą świątynię. Do ściany południowej przylega neogotycka kruchta, której wejście od strony południowej, prowadzi portal zamknięty łukiem pełnym, zdobi go obramienie z pilastrów i nad tym daszek, a ścianę wieńczy trójkątny szczyt z figurą kamienną Chrystusa pośrodku i z zamurowanym okulusem. Zewnętrzne ściany kruchty flankują dwie oktogonalne kolumny, na kolumnach umieszczono pełnoplastyczne rzeźby z piaskowca głównych patronów Polski, datowane na czas powstania kruchty ( poł. XIX w.): po lewej św. Wojciech, z prawej patron świątyni św. Stanisław, biskup i męczennik. Do ściany południowej prezbiterium przylega późnorenesansowa kaplica Potulickich. Czworokątna kaplica posiada od strony wschodniej skromny dwustopniowy szczyt. Zastosowano podziały poziome i pionowe i delikatnie zarysowane spływy. W górnej części szczytu znajduje się zamurowany okulus, pod nim gzyms z cegły, następnie dwa pilastry flankujące niewielkie okno pośrodku, ponownie gzyms przez całą szerokość połaci ściany, poniżej duże ostrołukowe okno pomiędzy dwoma pilastrami, zakończone wspornikami, zaraz poniżej parapetu okiennego. W dolnej części zewnętrznej wschodniej ściany kaplicy umieszczono wykuty w kamieniu herb Topór. Od strony południowej kaplicy znajduje się częściowo zamurowane, ostrołukowe okno z okulusem, w którym umieszczono witraż. Okno flankują również pilastry sięgające od okapu do wysokości parapetu. Ściana zachodnia świątyni zachowała dwa gotyckie okna, których rozglifienia wymalowano pobiałą oraz fragment fryzu podokapnikowego, widoczne są również ślady otworów okiennych i przemurowań z czasów późniejszych. W płaszczyznę ściany wmurowano ozdobnie kamienie polne (otoczakami), niektóre tworzą krzyż łaciński. W ścianie zachodniej we wnętrzu zamurowanej niszy okiennej, zamkniętej łukiem odcinkowym umieszczono figurę św. Tereski z Lisieux. Znajduje się prawej stronie wejścia do kruchty zachodniej. Do ściany zachodniej dobudowano barokową kruchtę; otynkowany na biało szczyt z delikatnymi spływami zdobią trzy małe otwory okienne, poniżej których w małej niszy umieszczono barwny herb papieski Papieża, św. Jana Pawła II. Szczyt przedziela gzyms przykryty czerwoną dachówką. Narożnik ścian południowej i północnej opina dwuskokowa szkarpa. Północne ramię transeptu wieńczy otynkowany na biało szczyt trójkątny, gdzie zastosowano pionowe podziały poprzez trzy pilastry. Poniżej szczytu jedno okno gotyckie, rozglifienie wymalowano pobiałą. W oknie witraż. Przez całą szerokość połaci ściany północnej przebiega fryz podokapnikowy ząbkowany, płaszczyznę wokół gotyckiego okna zdobią trzy krzyże z kamieni polnych, dwa po prawej jeden z lewej, a także dwie ołowiane kule z czasów wojny północnej (?), wojen szwedzkich (?); pod oknem gotyckim, wymurowano ozdobnie dwa równoległe pasy, również z polnych otoczaków. Narożnik północno-wschodni flankuje przypora z ozdobnie wymurowanym okulusem, dwuuskokowa. Prezbiterium zamknięte trójbocznie posiada przypory narożnikowe, dwuuskokowe. W ścianach bocznych prezbiterium dwa okna gotyckie, głębokie rozglifienia pobielono, okno w ścianie środkowej zamurowane, w całej pobielonej połaci okna środkowego umieszczono drewniany krzyż z zabytkową pasyjką. Do prezbiterium dobudowano od strony północno-wschodniej zakrystię, wejście zdobi uroczy gotycki portal. Zakrystia posiada pobielony półszczyt z przedzielony w poziomie gzymsem i dwoma pilastrami w pionie i maleńkim okienkiem, przekryty jednospadowym dachem, krytym czerwoną dachówką. W oknach prezbiterium umieszczono witraże, fundowane przed II wojną światową Kościół pokryty czerwonym dachem, otoczony jest murem, krytym również czerwoną dachówką. W obręb muru wbudowano, od strony północno-wschodniej świątyni, kaplicę grobową rodziny Engeströmów z pobliskich Jankowic. Jest to skromna budowla na planie prostokąta o cechach neogotyckich, wychodząca prawie całkowicie poza obręb muru okalającego kościół. Nad portalem, prowadzącym do kaplicy znajduje się herb Engeströmów. We wnętrzu prócz neobarokowego ołtarza ozdobionego autentycznymi rzeźbami barokowymi znalazły się liczne epitafia pochowanych tu członków rodziny, miedzy innymi Wawrzyńca Engeströma, posła szwedzkiego na dwór Stanisława Augusta Poniatowskiego, i jego żony Rozalii z Chłapowskich. Wawrzyniec Engeström, ( 1751- 1826 ), fundator pałacu w pobliskich Jankowicach, poseł szwedzki w Warszawie, później minister i kanclerz królestwa Szwecji. Po ślubie z Rozalią Chłapowską osiadł na dobre w Wielkopolsce, w Jankowicach. Jego rodzina spolonizowała się całkowicie. Fundatorem kaplicy był wnuk Wawrzyniec hr. Benzelstjerna Engeström (1826- 1910), który był żarliwym patriotą polskim, publicysta, przez dwadzieścia pięć lat sekretarz Tow. Przyjaciół Nauk w Poznaniu, brał udział w powstaniach 1846, 1848 i 1863. Zasługą jego jest ponadto stworzenie Towarzystwa Kolonii Letnich dla dzieci „Stella”, animator kultury, inicjator wzniesienia pomnika Jana Kochanowskiego na Ostrowiu Tumskim w Poznaniu. Przed kościołem zaś znajdują się: wysmukła kolumna z barokową figurą Matki Bożej i Dzieciątkiem oraz kamienny polowy ołtarz z ogromną kulą ziemską, wykonaną z metalowych prętów, w którą wkomponowano monstrancję i postacie ludzi dążących do Boga. Dzieło nieżyjącego już proboszcza, ks. Zygmunta Humerczyka. Przy tamtejszej plebanii znajduje się oryginalne ogrodzenie. Powstało w 1974 r., w czasach wielce zasłużonego proboszcza, księdza Zygmunta Humerczyka. Ogrodzenie zostało zespawane z elementów narzędzi, maszyn i urządzeń rolniczych oraz sprzętów domowych. Wkomponowano je w bardzo przemyślny sposób, wkomponowano napis „Solidarność” czy stylizowany kontur Polski z wprawioną w środek sylwetką orła. W otoczeniu starych lip stoi drewniana dzwonnica nakryta stromym, namiotowym dachem. Bibliografia: Ksiądz Adam Dubowski, Zabytkowe kościoły Wielkopolski, Poznań, Albertinum, 1956 Piotr Maluśkiewicz, Gotyckie kościoły w Wielkopolsce, Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury, Poznań 2008. Tekst oprac. Bernadeta Sturzbecher, Poznań, listopad 2021