Historia

Zajazd położony na zach. skraju dawnej wsi Czernichówek, bezpośrednio (kalenicowo) przy wsch. stronie, przebiegającego południkowo odcinka wąskiej wiejskiej uliczki (Starowiślna).Wspomniana uliczka wraz z ul. Nad Wisłą otaczają wachlarzowo wzgórze kościelne a kościół pariafialny w Czernichowie znajduje się niemal dokładnie na osi (na zachód) od zajazdu. Niewielka działka (wpisana do rejestru jako otoczenie zabytku) o silnym spadku terenu ku pd. i łagodniejszym w stronę wsch. pozbawiona zieleni wysokiej i w dużej części wybetonowana.

15-16 sierpnia 1683 (w drodze na Wiedeń) w Czernichowie przebywał Jan III Sobieski. Zostało to odnotowane w "Diarium Principis Jacobi" (Diariuszu Księcia Jakuba-syna króla) „14-ego pan wojewoda ruski wyprzedził Króla, który 15-ego po obiedzie przybył do Czernichowa, Gdzie przez 16-ty się zatrzymał” –nie wiemy gdzie dokłądnie król się zatrzymał ale jeśli opisywany zajazd istniał już wtedy to nie można wykluczyć, że właśnie w nim. Zajazd Przed wiekami był ponoć dość popularny wśród przacujących na pobliskim zakolu Wisły flisaków i mieszkających w Czernichowie Żydów. Potwierdzone źródła wskazują, że na pewno istniał on przed r. 1848; jest bowiem uwzględniony na planie katastralnym wsi Czernichówek (wchłoniętej przez Czernichów i objętej w okresie powojennym wspólna z nim nazwą). Zaburzająca symetrię fasady część północna, prawdopodobnie pierwotnie drewniana. Zapewne ok. poł. w XIX zastąpienie członu drewnianego-murowanym. W latach 60-tych przebudowa z adaptacją na cele produkcyjne (zakład masarski) z częściową zmianą układu wnętrz, likwidacją sklepień, otworów stolarki drzwiowej i okiennej, zabudowaniem w całości przestrzeni środkowego pomieszczenia w trakcie frontowym w partii pn. korpusu-piecem wędzarni, wprowadzeniem betonowych posadzek, podmurowania z pustaków w obrębie podcienia; ponadto dobudowa członów bocznych i rampy z zadaszeniem z eternitu falistego przy elewacji tylnej. Zakład masarski funkcjonował w tym miejscu do ok. 2008r. Potem zabytkowy budynek wraz z działką zakupił prywatny właściciel z Krakowa. Jedyną interwencją właściciela było do tej pory było zabezpieczenie wejścia i pozabijanie okien deskami. Nastąpiło to po skargach mieszkańców i upomnieniach Wójta po pożarze nagromadzonych we wnętru śmieci. Pożar gaszony był przez 3 jednostki straży pożarnej.

Opis

Budynek na rzucie silnie wydłużonego w kierunku pn.-pd. prostokąta nakrytego wysokim, dwuspadowym dachem kalenicowym, jednokondygnacyjny, częściowo podpiwniczony,z wysuniętą nieco przed zach. ścianę obwodową (fasadę) skrajną częścią pn.i głębokimpodcieniu kolumnowym, założonym na całej długości elewacji frontowej. Kolumny masywne pozbawione głowic uszeregowane w równych odstępach (z wyjątkiem skrajnej północnej, której odstęp do sąsiedniej jest ok. 1,5 raza większy). Dyspozycja przestrzenna budynku nieregularna i niesymetryczna, zróżnicowana w zakresie podziałów traktowych i osiowych; w obrębie korpusu oparta na różniącym się głębokością traktów w układzie dwutraktowym, z pięcioosiowym podziałem wnętrz skomponowanym w każdym trakcie niezależnie; część skrajna pn. jednoosiowa, trzytraktowa. W rozplanowaniu korpusu zaakcentowana dwuosiowa partia pd.,wyróżniona głębszym traktem frontowym, w którym zasadnicze pomieszczenia zajazdu –w narożu główna sala (na co wskazuje duża skala wnętrza), przy niej od pn. znacznie węższa sień –główna oś komunikacyjna, w stosunku do osi rzutu usytuowana asymetrycznie (pierwotne wejście obecnie zastąpione oknem); podział osiowy traktu tylnego niesymetryczny i nie pokrywający się z ukłądem wnętrz w trakcie frontowym. Pn. partia korpusu szersza, o podziale traktowym ukształtowanym odmiennie na zasadzie odwrócenia układu występującego w omówionej wyżej, pn. partii korpusu, z traktem tylnym o głębszym zasięgu; wprowadzone w tej partii podziały osiowe również odrębne i rozwiązane niesymetrycznie. Trzytraktowa dyspozycja skrajnej pn. części budynku zasadniczo skomponowana w nawiązaniu do przebiegu  ścian traktowych w obu partiach korpusu; ściana wydzielająca jej trakt frontowy stanowi kontynuację podziału traktowego w pn. partii korpusu, zasięg traktu środkowego zbliżony jest do linii przebiegu ściany traktowej partii pd. korpusu. Podpiwniczenie ograniczone do traktu tylnego w pd. partii korpusu, z trzema komorami poprzedzonymi wąskim przedsionkiem, w którym schody.

Ściany mutrowane z cegły, obustronnie tynkowane za wyjątkiem ścian i sklepień piwnic utrzymanych w wątkuceglanym; tynki cementowe, elewacja frontowa i trzony kolumn o fakturowej wyprawie wtynkowej. Z pierwotnych przekryć pomieszczeń zachowane sklepienia kolebkowe w trzech komorach piwnicznych oraz sklepienie żaglaste w d.sieni podzielone gurtem w przedłużeniu ściany traktowej pn. partii korpusu, w większości pozostałych pomieszczeń stropy Kleina z płaskimi sufitami. Wieźba dachowa drewniana, pokrycie dachu z dachówki ceramicznej. Podpiwniczenie w pd.wsch. części narożnej dostępne stromymi jednobiegowymi schodami o stopniach kamiennych, częściowo uzupełnionych cementem.

Zajazd dostępny z zewnątrz od strony drogi. Partie tylne budynku jak i wnetrza niedostępne. Działka ogrodzona, okna od strony ulicy zabite dekskami. Budynek od wielu lat nieużytkowany.

Oprac. Grzegorz Młynarczyk, OT NID w Krakowie 03.2020 r.