Posiadał podwójną fosę oraz wał drewniano-ziemny, zapewne systematycznie przerabiany i modyfikowany. Fundamenty muru obwodowego zamku sięgają głębokości ponad 5 m poniżej obecnego poziomu użytkowego. Opasany potężnym murem obronnym wyraźnie dominował nad miastem, zarówno pod względem położenia, jak i siły urządzeń fortyfikacyjnych. Wjazd do warowni znajdował się od strony miasta. W warunkach oblężenia odgrywało ono rolę warownego podzamcza. Aby zdobyć zamek należało najpierw opanować miasto, ale i wówczas był on zdolny do samodzielnej obrony.

W literaturze przedmiotu pojawia się informacja, że założenie obronne w formie niewielkiego, otoczonego wałami, ostrokołami i fosą grodu mogło powstać we Wschowie w XI lub XII w.

Gród wschowski na przełomie XIII/XIV w. był grodem kasztelańskim. Po przyłączeniu Wschowy do Państwa Polskiego w 1343 r. z czasem stał się siedzibą starosty. Początkowo nie był połączony z miastem, pozostając jedynie w jego bezpośrednim sąsiedztwie. Związanie obu członów warownych zostało dokonane z chwilą rozpoczęcia budowy miejskich murów obronnych oraz budowy murowanego zamku, co nastąpiło zapewne równocześnie. Wyniki badań archeologicznych sugerują możliwość powstania zespołu zamkowego jeszcze w czasach przedkazimierzowskich, w pierwszej połowie XIV w. Także dokumenty śląskie z lat 1331-1339, w tym wzmianka z 1337 r. określająca Wschowę jako Castries Ac fortalitis (zamek i forteca) oraz dokument księcia oleśnickiego Konrada z 1339 r., w którym użyto określenia castrum seu fortalicium (zamek lub forteca) sugerują, że murowany zamek mógł już wówczas istnieć.

Po raz pierwszy od przyłączenia Wschowy do Korony przez Kazimierza Wielkiego zamek został zagrożony w 1345 r. Książę oleśnicki Konrad i prawdopodobnie Henryk V, jako sprzymierzeńcy Czech, najechali ziemię wschowską, usiłując ponownie przyłączyć ją do Śląska. Najazd nie powiódł się, a wschowianie, okazując swoją niezłomną postawę, wiernie wytrwali przy królu. Na skutek oblężenia częściowo zniszczone zostały fortyfikacje, znaczne straty poniosła także załoga. W 1383 r., jak podaje Jan Długosz, w okresie wzmagającej się w Wielkopolsce wojny domowej miasto próbował zająć książę głogowski Henryk VII Rumpold. Dzięki postawie miejscowego rycerstwa i mieszczan atak został odparty, jednak zniszczeniu, wskutek grabieży i pożarów, uległa cała ziemia wschowska. Po raz kolejny do oblężenia Wschowy doszło w 474 r., gdy wojska księcia żagańskiego Jana i króla Węgier Macieja Korwina zaatakowały Wielkopolskę (w odwecie za wkroczenie wojsk Kazimierza Jagiellończyka na Śląsk i próbę wprowadzenia na tron czeski królewicza Władysława). Z kronikarskich zapisów wynika, że nasłani do warowni dywersanci podpalili ją w kilku miejscach w celu wywołania chaosu podczas mającego nastąpić szturmu generalnego. Obrońcy ugasili pożar o obronili miasto i to pomimo ostrzału armat specjalnie sprowadzonych przez króla Węgier z Wrocławia. Zamek we Wschowie wybudowany został na wschód od właściwego miasta. Był on murowany, podpiwniczony i miał kształt regularnego czworoboku, co potwierdzają zachowane plany. Należy jednak dodać, że w odniesieniu do murowanych konstrukcji obronnych zamku, albo nigdy nie zostały one wykończone, albo uległy w pewnym momencie dewastacji i odtworzono je częściowo z zastosowaniem elementów drewnianych. Stan ten potwierdza lustracja przeprowadzona w 1616 r. Z zachowanych w niej opisów wynika, że zamek był piętrowy, murowany z trzech stron, czwarta była drewniana. Stan scharakteryzowano jako zły, grożący zawaleniem. Od strony miasta na dziedziniec zamkowy można było się dostać przechodząc przez zwodzony most, a następnie drewniane wrota osadzone, w stanowiącej część umocnień, murowanej bramie. Lustracja z lat 1628-1632 opisuje zamek jako częściowo odremontowany. Wymieniono szereg izb sklepionych z „porządnymi oknami, nowo murowanymi kominami i piecami”. Nowo wybudowany był też ganek biegnący wzdłuż ścian piętra. Główne pomieszczenia zgrupowano na piętrze: komorę, izbę stołową, izbę z kominkiem i kilka pokoi. Na parterze mieściły się składy, kuchnia i kancelaria. Remont był zasługą starosty Hieronima Radomickiego. Jak można przypuszczać stan fortyfikacji nie uległ zmianie przed najazdem Szwedów w 1655 r. Zamek nie był więc w pełni przygotowany do odparcia ewentualnego ataku. Pomimo połączenia go z miastem za pomocą wspólnego systemu wałów, murów i fos, stanowił wyraźnie zaznaczony, samodzielny element obronny. Oddzielająca go od miasta dodatkowa fosa oraz niezabudowany teren sprawiały wrażenie większego bezpieczeństwa. W centrum wznosiła się ośmioboczna wieża z wysokim dachem, co zważywszy, że zamek wyraźnie górował nad miastem, czyniło z niej doskonały punkt obserwacyjny dla całego kompleksu. Pomimo podkreślanej w źródłach i literaturze przedmiotu odrębności militarnej zamku, nie odegrał on samodzielnej roli w toku działań wojennych, w których uczestniczyło miasto, obsadzone przez szwedzką załogę w końcu lipca 1655 r. Po 1660 r. zupełnie utracił swoją wartość jako obiekt militarny, pełniąc już tylko, jako siedziba starosty, funkcje administracyjne.

Jak wynika z przeprowadzonych badań archeologicznych, w ramach murowanego obwodu zamkowego wzniesiono pierwotnie dwa budynki. Główny budynek zamkowy usytuowany został w płd.-wsch. Części zespołu i posiadał wymiary 15x15 m. Od strony płn.-zach. Do budynku dostawiona była wieża o fundamentach blisko dwumetrowej grubości. Pod zachodnią częścią budynku znajdowała się piwnica, której sklepienia oparto na potężnym fundamencie. Drugi budynek, o wymiarach 8,5x11,5 m, oparty był ścianą północną i zachodnią na murze obwodowym. Obiekt ten był w całości podpiwniczony. Do dziś w przyziemiu zachował się fragment gotyckiego wnętrza – ostrołukowe wnęki przy ścianie zachodniej. Prace budowlane w zamku miały być prowadzone po zakończeniu wielkiej wojny północnej, ok. 1720 r. Także u schyłku XVIII w., w okresie działalności Komisji Dobrego Porządku, budowlę poddano remontowi. W jednym z budynków przy dziedzińcu zamkowym utworzono archiwum, kancelarię i izbę sądową. Po zajęciu Wschowy przez wojsko i władze pruskie w zmku urządzono więzienie. Już po kilku latach, w 1798 r., obiekt zburzono. Według relacji ówczesnego kronikarza najwięcej trudności podczas rozbiórki sprawiła dominująca nad wzgórzem wieża.

W miejsce zamku na początku XIX w. wybudowano nowe więzienie (niem. Gerichtsgefängnis, Gefängnis, Zentralgefängnis, Königliches Justizgefängnis) i koszary, które częściowo oparto na fundamentach wcześniejszej budowli i murze obronnym zamku. Budynek ten pełnił swoją funkcję do 1945 r. Radzieckie władze wojskowe, po wkroczeniu do Wschowy, urządziły w tym miejscu własny ośrodek odosobnienia. W latach 1955-1992 mieścił się tam zakład Spółdzielni Pracy Dziewiarsko-Odzieżowej, powszechnie znany jako „trykotarnia” (w latach 1992-1999 zakład pracy chronionej). Obecnie obiekt użytkowany jest jako hotel i restauracja. Jedynie w poziomie piwnic zachowały się ślady pierwotnych, średniowiecznych założeń w formie pozostałości sklepień i grubego muru z kamieni narzutowych.

Ciekawostką dotyczącą historii zamku jest relacja jednego z więźniów, który pod koniec XIX w., podczas próby ucieczki, dotarł do podziemnego tunelu. Ponieważ tunel ten był zasypany – brak dopływu powietrza spowodował, że musiał się on z niego wycofać, ale interesujące jest, dokąd prowadził i kiedy go zbudowano. Drugim tajemniczym obiektem była położona w sąsiedztwie zamku rotunda, przedstawiona na panoramie miasta z XVIII w. (obraz znajduje się w kościele farnym). Owalna budowla o wyraźnych cechach obronnych została także odwzorowana na planie sytuacyjno-pomiarowym Wschowy z 13 r. Obiekt stał przy dawnej ul. Zamkowej, po lewej stronie, na wysokości domów oznaczonych obecnie nr 8 i 9. W żadnym ze znanych opracowań i źródeł historycznych nie podano informacji o przeznaczeniu tej budowli.

Źródło: "Wschowskie Ulice cz. I. Stare Miasto" Dariusz Czwojdrak