Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół d. cerkwi greckokatolickiej - Zabytek.pl

zespół d. cerkwi greckokatolickiej


cerkiew XVII w. Zubowice

Adres
Zubowice

Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. zamojski, gm. Komarów-Osada

Wyjątkowo cenny przykład drewnianej architektury cerkiewnej z 2.połowy XVIII wieku.

Jest jedną z  najstarszych drewnianych cerkwi zachowanych na terenie Lubelszczyzny. Należy do grupy cerkwi 3-kopułowych, określanych na Lubelszczyźnie jako typ bełski, w którym środkowa kopuła jest znacznie większa od dwóch pozostałych. Dzwonnica typu progowego zachowała oryginalną formę i unikatowe detale, w tym wyciętą na nadprożu datę budowy – 1777 r. Jest dziełem warsztatu ciesielskiego wykorzystującego miejscowe tradycje budowlane.

Usytuowanie i opis

Zespół cerkiewny w Zubowicach składa się z cerkwi i dzwonnicy. Położony jest w centralnej części wsi, poza jej zwartą zabudową, 200 m na północ od cmentarza parafialnego, na płaskim terenie, w otoczeniu pól uprawnych. Zespół otacza ogrodzenie  wykonane z drewnianych sztachet rozmieszczonych między murowanymi filarami. Na cmentarzu przycerkiewnym wokół świątyni znajduje się starodrzew składający się z lip.

Cerkiew jest orientowana, frontem skierowana na zachód, zbudowana na planie podłużnym, trzykopułowa, trójdzielna, składająca się z babińca, nawy i prezbiterium. Nawa została założona na planie kwadratu, przed nią znacznie mniejszy babiniec również na planie kwadratu, a za nawą prezbiterium zamknięte trójbocznie, szerokością równe babińcowi. Do północnej ściany prezbiterium przylega zakrystia z wejściem od zachodu, dobudowana w 1951 r. Pierwotnie zakrystia była urządzona w zakończeniu prezbiterium i wydzielona z niego poprzeczną ścianką za ołtarzem głównym. Nawa jest najwyższa, babiniec nieco niższy od nawy, ale znacznie wyższy od prezbiterium. Babiniec został podzielony stropem na dwie kondygnacje, na górnej otwartej arkadą na nawę,  mieści się chór muzyczny. W północno-zachodnim narożniku babińca znajdują się schodki prowadzące na chór. Świątynię wzniesiono z drewna sosnowego w konstrukcji wieńcowej i posadowiono na fundamencie z cegły. Wszystkie trzy części cerkwi zostały przykryte ośmiopołaciowymi kopułami na tamburach z pendentywami. Kopuły są zwieńczone pseudolatarniami z cebulastymi hełmami. Wokół świątyni obiega wydatne zadaszenie, wsparte na występujących belitach zrębu. Ściany budowli są oszalowane pionowo deskami, z listwowaniem. Otwory drzwiowe prostokątne, do zakrystii drzwi klepkowe z klasycystyczną klamką. Okna w nawie i przedsionku prostokątne, w prezbiterium, tamburze nawy oraz w babińcu od zachodu koliste; w niektórych oknach kraty żelazne z zadziorami. Kopuły i latarnie są zwieńczone nowszymi żelaznymi krzyżami, kryte blachą, zadaszenia i pendentywy pierwotnie pobite gontem, obecnie blachą miedzianą. 

Wewnątrz świątyni ściany wyłożone są boazerią.

Dzwonnica stoi po prawej stronie głównego wejścia do cerkwi, w południowo-zachodniej części cmentarza kościelnego. Jest to budynek założony na planie kwadratu, dwukondygnacyjny, jednoprzestrzenny. Został zbudowany z drewna,  o konstrukcji ścian zewnętrznych szachulcowej, z podwaliną wtórną z cegieł. Jest przykryty dachem namiotowym pobitym blachą. Dach z wydatnym profilowanym okapem wieńczy kula z żelaznym kutym krzyżem. Dzwonnicę na wysokości ok. 2 m obiegają soboty – niskie podcienia kryte dachem pulpitowym, wsparte na krokwiach z zastrzałami i łączone tyblami. Powyżej, pod oknami obiega wąski gzyms kordonowy. Elewacje północna i zachodnia są analogiczne – bez podziałów i z pojedynczymi oknami w górnej kondygnacji. Elewacja wschodnia jest symetryczna, jednoosiowa z drzwiami  i oknem w górnej kondygnacji umieszczonymi na osi. Elewacja południowa natomiast niesymetrycza, z oknem w górnej kondygnacji  W dzwonnicy są zawieszone dwa dzwony wykonane w Przemyślu w  1958 r.

Historia

Miejscowość Zubowice po raz pierwszy została wymieniona w źródłach w 1483 r., Obecność cerkwi we wsi była notowana w przekazach pisanych od 1564 roku. Obecna cerkiew, według tradycji, powstała w XVII wieku,  w 1732 r.  wzmiankowana jako „Cerkiew sama w dachach potrzebująca repreracyey”. Najpewniej jednak obecny budynek cerkwi pochodzi z XVIII wieku, wzniesiony wraz z budynkiem dzwonnicy w 1777 roku, taka bowiem data została wycięta na nadprożu drzwi dzwonnicy. W 1874 r.  cerkiew funkcjonująca dotąd jako grekokatolicka, została zamieniona na prawosławną. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. rekoncyliowano ją na kościół katolicki. Od 1938 r.  jest kościołem parafialnym. Pierwszy większy remont świątyni miał miejsce w 1951 r. Urządzono  chór muzyczny dzieląc babiniec na dwie kondygnacje oraz dobudowano  zakrystię do północnej ściany prezbiterium. Kopuły i daszki dawniej gontowe, w 1963 r.  przykryto blachą żelazną, a w 1982 r. blachą miedzianą. W 1984 r. został przeprowadzony remont wnętrza świątyni, w czasie którego położono na ścianach wewnętrznych boazerię. Odwodnienie budynku wykonano w   1990 r.  

Dostęp do zabytku ograniczony.

oprac. Ewa Prusicka, OT NID w Lublinie, 21-07-2019 r.