cerkiew greckokatolicka, ob. kościół rzymskokatolicki parafialny pw. św. Michała Archanioła - Zabytek.pl
cerkiew greckokatolicka, ob. kościół rzymskokatolicki parafialny pw. św. Michała Archanioła
Adres
Zubowice
Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. zamojski, gm. Komarów-Osada
Jest jedną z najstarszych drewnianych cerkwi zachowanych na terenie Lubelszczyzny. Należy do grupy cerkwi 3-kopułowych, określanych na Lubelszczyźnie jako typ bełski, w którym środkowa kopuła jest znacznie większa od dwóch pozostałych. Dzwonnica typu progowego zachowała oryginalną formę i unikatowe detale, w tym wyciętą na nadprożu datę budowy – 1777 r. Jest dziełem warsztatu ciesielskiego wykorzystującego miejscowe tradycje budowlane.
Historia
Miejscowość Zubowice po raz pierwszy została wymieniona w źródłach w 1483 r., Obecność cerkwi we wsi była notowana w przekazach pisanych od 1564 roku. Obecna cerkiew, według tradycji, powstała w XVII wieku, w 1732 r. wzmiankowana jako „Cerkiew sama w dachach potrzebująca repreracyey”. Najpewniej jednak obecny budynek cerkwi pochodzi z XVIII wieku, wzniesiony wraz z budynkiem dzwonnicy w 1777 roku, taka bowiem data została wycięta na nadprożu drzwi dzwonnicy. W 1874 r. cerkiew funkcjonująca dotąd jako grekokatolicka, została zamieniona na prawosławną. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. rekoncyliowano ją na kościół katolicki. Od 1938 r. jest kościołem parafialnym. Pierwszy większy remont świątyni miał miejsce w 1951 r. Urządzono chór muzyczny dzieląc babiniec na dwie kondygnacje oraz dobudowano zakrystię do północnej ściany prezbiterium. Kopuły i daszki dawniej gontowe, w 1963 r. przykryto blachą żelazną, a w 1982 r. blachą miedzianą. W 1984 r. został przeprowadzony remont wnętrza świątyni, w czasie którego położono na ścianach wewnętrznych boazerię. Odwodnienie budynku wykonano w 1990 r.
Opis
Zespół cerkiewny w Zubowicach składa się z cerkwi i dzwonnicy. Położony jest w centralnej części wsi, poza jej zwartą zabudową, 200 m na północ od cmentarza parafialnego, na płaskim terenie, w otoczeniu pól uprawnych. Zespół otacza ogrodzenie wykonane z drewnianych sztachet rozmieszczonych między murowanymi filarami. Na cmentarzu przycerkiewnym wokół świątyni znajduje się starodrzew składający się z lip.
Cerkiew jest orientowana, frontem skierowana na zachód, zbudowana na planie podłużnym, trzykopułowa, trójdzielna, składająca się z babińca, nawy i prezbiterium. Nawa została założona na planie kwadratu, przed nią znacznie mniejszy babiniec również na planie kwadratu, a za nawą prezbiterium zamknięte trójbocznie, szerokością równe babińcowi. Do północnej ściany prezbiterium przylega zakrystia z wejściem od zachodu, dobudowana w 1951 r. Pierwotnie zakrystia była urządzona w zakończeniu prezbiterium i wydzielona z niego poprzeczną ścianką za ołtarzem głównym. Nawa jest najwyższa, babiniec nieco niższy od nawy, ale znacznie wyższy od prezbiterium. Babiniec został podzielony stropem na dwie kondygnacje, na górnej otwartej arkadą na nawę, mieści się chór muzyczny. W północno-zachodnim narożniku babińca znajdują się schodki prowadzące na chór. Świątynię wzniesiono z drewna sosnowego w konstrukcji wieńcowej i posadowiono na fundamencie z cegły. Wszystkie trzy części cerkwi zostały przykryte ośmiopołaciowymi kopułami na tamburach z pendentywami. Kopuły są zwieńczone pseudolatarniami z cebulastymi hełmami. Wokół świątyni obiega wydatne zadaszenie, wsparte na występujących belitach zrębu. Ściany budowli są oszalowane pionowo deskami, z listwowaniem. Otwory drzwiowe prostokątne, do zakrystii drzwi klepkowe z klasycystyczną klamką. Okna w nawie i przedsionku prostokątne, w prezbiterium, tamburze nawy oraz w babińcu od zachodu koliste; w niektórych oknach kraty żelazne z zadziorami. Kopuły i latarnie są zwieńczone nowszymi żelaznymi krzyżami, kryte blachą, zadaszenia i pendentywy pierwotnie pobite gontem, obecnie blachą miedzianą.
Wewnątrz świątyni ściany wyłożone są boazerią.
Dostęp do zabytku ograniczony.
Oprac. Ewa Prusicka, OT NID w Lublinie, 29.07.2020 r.
Rodzaj: cerkiew
Styl architektoniczny: nieznana
Materiał budowy:
drewniane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_06_BK.5563, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_BK.355479