Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół kościoła parafialnego pw. Wniebowzięcia NMP - Zabytek.pl

zespół kościoła parafialnego pw. Wniebowzięcia NMP


kościół XVI w. Chroberz

Adres
Chroberz, 186

Lokalizacja
woj. świętokrzyskie, pow. pińczowski, gm. Złota

Szesnastowieczny kościół w Chrobrzu należy do najważniejszych późnogotyckich prywatnych świątyń w Małopolsce.

W jego korpusie można podziwiać sklepienia sieciowe wzorowane na sklepieniach katedry pw. św. Wita w Pradze. Niemniej cenne są umieszczone we wnętrzu dwa renesansowe nagrobki ks. Zbigniewa Ziółkowskiego (zm. 1553) i Stanisława Tarnowskiego z 1569 r. (jeden z pierwszych rodzimych nagrobków typu portalowego), wykonane najpewniej przez warsztat Jana Michałowiczowa z Urzędowa, jednego z najwybitniejszych rzeźbiarzy działających w 2 poł. XVI w. w Rzeczypospolitej.

Historia

Według Jana Długosza pierwszą świątynię w Chrobrzu w 1020 r. ufundował Bolesław Chrobry, ale współcześnie uważa się, że zbudowano ją dopiero w pocz. XII wieku. Po raz pierwszy została odnotowana w źródłach w latach 1325-7. Prawdopodobnie na jej miejscu ok. 1550 r. wystawiono obecny kościół, który ufundował wojewoda sandomierski Stanisław Tarnowski, zapewne przy współudziale ks. Zbigniewa Ziółkowskiego. Tuż przed 1570 r. niszczy go pożar. Bardzo szybko został obudowany staraniem żony fundatora- Barbary z Drzewickich, bo już w 1576 r. sufragan krakowski bp Marcin Białoszewski dokonał jego konsekracji. Najpewniej przed 1598 r. wystawiono obok świątyni obecną drewnianą dzwonnicę (przebud. w XVII/XIX w.). Niewiele później, bo ok. 1606 r. jej wnętrze pokryto freskami. W 1657 r. kościół zbezcześcili „Kozacy”, co wykorzystano do jego rozbudowy, gdyż przed r. 1664 dobudowano do niego kaplicę św. Jana Kantego i zakrystię. Prawdopodobnie w kolejnych dziesięcioleciach nie był naprawiany, skoro powodem gruntownego remontu z 1747 był fatalny stan techniczny murów i dachu. Kolejne prace przy świątyni wykonano ok. 1783 r. (wówczas naprawiono szkarpy i otynkowano wnętrze) i ok. 1791, a na przeł. XVIII i XIX w. dostawiono do niej kruchtę zachodnią. Wówczas przekształcono również dzwonnicę. Zabudowę zespołu kościelnego ponownie gruntownie remontowano w latach 1830, 1859-60, a w 1899 r. staraniem ks. Jana Wajdy do kościoła dostawiono kaplicę Matki Bożej Różańcowej i sprowadzono część wyposażenia z kościoła pokamedulskiego w Szańcu. W latach 1967, 1972-80, 2002-4 kościół i dzwonnica były kilka razy poddawane pracom budowlano-konserwatorskim.

Opis

Zespół kościoła par. pw. Wniebowzięcia NMP i św. Jana Kantego zajmuje wnętrze, obwiedzionej murem, owalnej działki, położonej na wzniesieniu, w pn.-wsch. części wsi. Złożony jest obecnie z późnogotyckiej świątyni, leżącej pośrodku d. cmentarza i wystawionej na pd.-zach. od niej (w linii ogrodzenia), drewnianej dzwonnicy z k. XVI, XVIII-XIX wieku oraz d. cmentarza (w granicach ogrodzenia).

Orientowany, jednonawowy kościół składa się z czteroprzęsłowego korpusu i wyodrębnionego jednoprzęsłowego prezbiterium, zamkniętego trójbocznie. Do prezbiterium od pn. przylega niska, prostokątna zakrystia. Do korpusu dostawiono od pd. kwadratową kaplicę Matki Bożej Różańcowej, od zach. niską, kwadratową kruchtę, a od pn. trójprzęsłową, prostokątną kaplicę św. Jana Kantego, przy której z kolei znajdują się niskie, prostokątne dobudówki: od pn. kruchta, od pd. skarbczyk połączony z zakrystią. Świątynię wymurowano z kamienia, częściowo otynkowano z uwypukleniem kamiennego wątku murów i ujęto szkarpami. Korpus nakrywa dwuspadowy dach z wieżową sygnaturką, a pozostałe części budowli dachy i pulpitowy, dwuspadowym i pięciopołaciowy. Elewacje kościoła są skromne, rozczłonkowane nietynkowanymi skarpami i zwieńczone kostkowym gzymsem z tyłu . Wmurowano w nie kamienne tablice z datami: 1550 (wsch. skarpa zakrystii) i 1899 (szczyt kaplicy pd.), a także klasycystyczny nagrobek Wojciecha Donieckiego (zm. 1815 r.) (pd. ściana zakrystii). Wejścia do kościoła (z kruchty do nawy i boczne) akcentowane są kamiennymi, renesansowymi portalami z 3 ćw. XVI wieku. Wnętrze świątyni nakrywają sklepienia: kolebkowe z lunetami z nałożonymi żebrami o układzie sieciowym (w nawie ze zwornikami z herbami), kolebkowe z lunetami z nałożonymi żebrami o układzie krzyżowym (w prezbiterium ze zwornikami z herbami fundatorów), kolebkowe z lunetami (w kaplicach pd. i pn., zakrystii), kolebkowe (w skarbczyku) i stropy (w kruchtach pn. i zach.). Sklepienie i górne części ścian nawy pokrywają polichromie o motywach roślinnych i figuralnych, z 1606 r., na co wskazuje inskrypcja na łuku tęczowym. Fragmenty malowideł z XVII w. znajdują się również na pd. ścianie prezbiterium (Chrystus w półpostaci). Wejście z prezbiterium do zakrystii podkreśla kamienny portal z 3 ćw. XVI wieku. W jej wnętrzu umieszczono kamienny lawaterz z k. XVI w.-1 poł. XVII w. (wyk. nieustalony warsztat pińczowski?). Wśród wyposażenia wnętrza świątyni godnymi uwagi są m.in.: ołtarz gł. z lat 30.-40. XVII w., ołtarz boczny NMP z 1729-30, najpewniej autorstwa Jana Eliasza i Henryka Hoffmanów, nagrobki Stanisława Tarnowskiego z 1569 r. (wg grafiki Sebastiano Serlio, wyk. Jan Michałowicz z warsztatem) i ks. Zbigniewa Ziółkowskiego (zm. 1553, atryb. krąg J. Michałowicza) oraz „marmurowe” epitafia duchownych z 2 poł. XVII w. (wszystkie proj. i wyk. nieustalone warsztaty z Dębnika).

Dzwonnicę umieszczono na krawędzi skarpy, w linii muru oporowego. Jest to budowla piętrowa na planie kwadratu, o konstrukcji słupowo-ramowej, ustawionej na kamiennej podmurówce. Nakrywa ją łamany dach namiotowy zwieńczony metalowym krzyżem, kryty gontem. Elewacje ma pionowo szalowane z listwowaniem, podzielone wydatnym gzymsem na dwie kondygnacje, w górnej na każdej ze ścian znajdują się po dwa okienka prostokątne pod łukiem odcinkowym, z żaluzją z desek. Wyposażenie dzwonnicy stanowi zabytkowy dzwon z 1590 roku.

Dawny cmentarz przykościelny porośnięty jest starodrzewem. Otacza go ogrodzenie z trzema bramami, pełniące rolę muru oporowego dla wzgórza. Na jego terenie stoi kwadratowa, dwukondygnacyjna, drewniana dzwonnica o konstrukcji słupowej, na kamiennej podmurówce. Ściany ma szalowane z zewnątrz, a dach namiotowy, łamany, kryty gontem.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Andrzej Kwasik.

Rodzaj: kościół

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_26_ZE.24337, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_26_ZE.914