XX w.

Historia 

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana w 1351 r. jako własność jednego z przedstawicieli rodu Pszonków. W 1560 powstała tu słynna „Rzeczpospolita Babińska” – nieformalne stowarzyszenie szlacheckie o charakterze humorystycznym założone przez ówczesnego dziedzica Stanisława Pszonkę, sędziego lubelskiego i Piotra Kaszowskiego, właściciela Wysokiego. Schyłek stowarzyszenia nastąpił w l. 1634-78 za czasów Adama Pszonki. Od kon. XVII w. do 1787 Babin znajdował się w rękach Tarłów, w tym czasie podupadające dobra oddane zostały wierzycielom. Od kon. XVIII w. na terenie wsi zaczęły funkcjonować trzy niezależne ośrodki dworskie. Najstarszy ośrodek z dawną rezydencją Pszonków, obecnie nieistniejący, znajdował się w centrum wsi. W odległości ok. 1 km na zach. od niego powstał ośrodek, który zachował się do czasów współczesnych. Na przełomie XVIII i XIX w. należał on do Mizgierów i Kordzikowskich. Zapewne na pocz. XVIII w. został tu wzniesiony drewniany dwór, wokół którego założono park, a po jego zach. powstał zespół zabudowań folwarcznych.

Od 1839 r. właścicielami Babina byli dziedzice pobliskiego  Matczyna – Zarańscy. W 1892 r. majątek odziedziczyła Zofia z Zarańskich Bielińska i wkrótce część odsprzedała Klemensowi Osieckiemu, który ok. 1907 r. wzniósł tu nowy murowany dwór, usytuowany w pobliżu dawnego drewnianego. Zachowane plany założenia z 1885 i 1892 r. wskazują, że ówczesny układ przestrzenny części folwarcznej przetrwał do czasów powojennych. W 1912 dobra kupił Henryk Nowakowski, rozbudował on znacznie gospodarstwo wymieniając większość zabudowań gospodarczych na nowe. Od 1923 r. właścicielem majątku był jego syn Jan Nowakowski. Prawdopodobnie od pocz. l. 20. XX w. następowało przeorganizowanie ogrodu i pierwsze przekształcenie dworu mające na celu utworzenie części reprezentacyjnej od strony pn., przed wybuchem II wojny światowej przebudowany został dwór. Po parcelacji majątku w 1944 r. w dworze umieszczono szkołę i pocztę, następnie wieloletnim użytkownikiem było państwowe przedsiębiorstwo rolne. W kon. l. 90. XX w. cały dawny zespół dworsko-folwarczny nabył prywatny właściciel, który przeprowadził  kompleksową rewitalizację założenia.

Opis

Zespół dworsko-folwarczny usytuowany jest w zach. części wsi, na lewym brzegu rzeczki Krężniczanki, przy skrzyżowaniu dróg prowadzących do Bełżyc, Matczyna i Lublina. Rozległy, płaski obszar założenia lekko opada ku południowi, w kierunku rzeki. Teren pod zabudowę folwarczną został zapewne sztucznie poszerzony przez utworzenie nasypu od pd.-zach. Całość zakomponowana w kształcie prostokąta, który od pn. zamyka droga do Lublina wysadzana lipami, od zach. droga do Bełżyc, a od wsch. alejka grabowa, oddzielająca pierwotnie park od otaczających pól. Naturalną granicę pd. stanowi koryto rzeki. Część wsch. założenia ma charakter reprezentacyjny. Usytuowany jest tu dwór otoczony parkiem, na teren którego prowadzi wjazd od strony pn. (z drogi do Lublina). Znacznie większą część zach. zajmuje zespół folwarczny, na terenie którego zachowało się kilka budynków pochodzących z XIX i pocz. XX w. (dom ogrodnika, spichlerz, stodoła) oraz budynki gospodarcze powstałe po II wojnie światowej. W pd. części zespołu znajdują się pozostałości systemu stawów zasilanych przez rzeczkę Krężniczankę, założonych na osi wsch.-zach. i ciągnących się od części reprezentacyjnej do gospodarczej. Komponowany teren zespołu dworsko-folwarcznego przechodzi tu w naturalny krajobraz nadrzeczny. Rządcówka oraz budynki służby folwarcznej usytuowane były poza założeniem rezydencjonalnym, przy drogach do Matczyna i Bełżyc.

Zabytek niedostępny - własność prywatna.

Oprac. Bożena Stanek-Lebioda, PT NID w Lublinie, 04-01-2021 r.