Zachował pierwotny układ architektoniczny i przestrzenny oraz wyposażenie z przełomu XVII -XVIII wieku.

Historia

Pierwszy kościół wzniesiony był w XI-XII wieku, wzmiankowany w 1243 roku, jako świątynia w grodzie kasztelańskim, uposażona przez Przemysła I. Obecny wzniesiony został w 1749 r. (w miejscu poprzedniego) przez proboszcza Józefa Koniewskiego. W 1793 r. był restaurowany przez cześnikową podlaską, Annę z Malechowskich Ciecierską. W 1895 roku usunięta została wieża świątyni, cała elewacja zachodnia przekształcona, zamieniona na ścianę ceglaną. Po północnej stronie nawy w 1927 roku dobudowano lożę kolatorską. Remonty miały miejsce w 1900 r. i 1927 r., gruntowny przeprowadzono w l. 1959-63.

Opis

Żoń, dawna siedziba kasztelani, wieś położona 14 km na północ od Wągrowca miedzy jeziorami Oporzyńskim, Zbyszewskim i Żońskim. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1232 r., na początku XV wieku Żoń posiadał prawa miejskie. Kościół pw. św. Marcina usytuowany nad jeziorem żońskim, na wysokiej skarpie, otoczony kamiennym ogrodzeniem z dwoma ceglanymi bramami. Wokół kościoła zabytkowy cmentarz założony w XIII wieku z zachowanymi nagrobkami, chronione są odrębnym wpisem do rejestru zabytków A-567 z dn. 21.02.1989 (WKZ Piła).

Kościół św. Marcina jest orientowany, jednonawowy z węższym prezbiterium zamkniętym wielobocznie, przy nim od pd. znajduje się murowana zakrystia oraz od pn. dobudowana w 1927 r loża kolatorska. Przy nawie od pn. i pd. znajdują się dwie murowane kaplice (pierwotnie zbudowane z bali drewnianych), tworzą rodzaj transeptu.

Kościół jest budowlą konstrukcji szkieletowej wypełnionej cegłą. Ceglana fasada pochodzi z pocz. XX w. Dachy dwuspadowe, na zakrystii i loży, pulpitowe. Wszystkie pokryte są dachówką.

Strop w kościele ozdobiony malowidłami. Ołtarz główny z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem pochodzi z XVIII w.. Po bokach ołtarza dwie barokowe rzeźby śś. Stanisława i Wojciecha. Ołtarze boczne: św. Marcina z XVII w. i św. Jana Nepomucena z pocz. XIX w.. Ambona i chrzcielnica pochodzą z XVIII w..

Kościół dostępny jest do zwiedzania z zewnątrz oraz - po wcześniejszym uzgodnieniu - wewnątrz. Bliższe informacje są podane na stronie internetowej diecezji.

Oprac. Radomiła Banach, OT NID w Poznaniu, 03.09.2015 r.