Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół zamku krzyżackiego - Zabytek.pl

zespół zamku krzyżackiego


zamek poł. XIII w. Toruń

Adres
Toruń, Przedzamcze 3, 6

Lokalizacja
woj. kujawsko-pomorskie, pow. Toruń, gm. Toruń

Ruiny zamku krzyżackiego w Toruniu są reliktami pierwszej warowni Zakonu na ziemi chełmińskiej.

Zamek w Toruniu jest bezpośrednio związany z początkami świetności Państwa Zakonnego w Prusach, kolonizacją chrześcijańską ziemi chełmińskiej, ale też z historią klęsk Zakonu i buntu mieszczan wobec władzy Krzyżaków. Nieporozumienia te zakończyły się zburzeniem warowni jeszcze w czasach średniowiecza. Interesujący jest rzut warowni, bowiem nie została wzniesiona według typowego regularnego zamku charakterystycznego dla Krzyżaków.

Historia

Zamek krzyżacki w Toruniu został wzniesiony na wzgórzu od południa otoczonym Wisłą, a od pozostałych stron uregulowanym strumieniem zwanym Bachą. Historia zamku wiąże się z najwcześniejszym etapem działalności rycerzy w Prusach. Zakon przybył do Polski w 1226 r., na zaproszenie księcia Konrada Mazowieckiego niedającego sobie rady z ochroną granic przed plemionami pruskimi. Krzyżacy zostali wysłani nad Wisłę, w okolice obecnego Torunia. Murowana warownia w Toruniu zastąpiła wcześniejsze drewniane umocnienia. Budowa została rozpoczęta po połowie XIII wieku. Założenie składało się z: zamku głównego, międzymurza i przedzamczy. Pierwszym znanym komturem był Rabe, wzmiankowany w 1251 roku. Wówczas przypuszczalnie istniał już dom zakonny. W kolejnych latach wzniesiono krużganki oraz ufortyfikowano śluzę oddzielającą zamek od starego miasta. Wieża, gdanisko i skrzydło wschodnie powstały w I połowie XIV wieku. Zamek położony przy południowej granicy Państwa Zakonnego z Polską, pełnił ważne funkcje obronne i administracyjne, a komturowie toruńscy zaliczali się do wąskiego grona najbliższych doradców Wielkiego Mistrza. W trakcie Wielkiej Wojny w latach 1409-1411 Toruń opowiedział się po stronie Zakonu i wystawił mieszczan do walki przeciw Polsce. Po przegranej bitwie pod Grunwaldem wojska polskie zajęły Toruń, następnie na mocy I pokoju toruńskiego miasto wróciło ponownie pod jurysdykcję Krzyżaków. W 1420 r. pożar pochłonął część warowni. W tym czasie stosunki na linii miasto-zamek były napięte. W dniu 8.02.1454 r. mieszczanie toruńscy zdobyli zamek, który następnie (decyzją Rady Miejskiej) został zniszczony, aby uniezależnić miasto i w przyszłości uniemożliwić osadzenie w nim załogi wojskowej (niezależnie czy krzyżackiej, czy polskiej). Na terenie zamkowym założono wysypisko śmieci, a w latach 1600-1613 zbudowano szaniec, stanowiący spójne ogniwo z fortyfikacjami Torunia. Gdanisko zaadaptowano na prochownię, a fosę zamkową na strzelnicę bractw św. Jerzego. W latach 1958-1966 prowadzone były badania archeologiczne pod kierunkiem Jadwigi Chudziakowej. Odsłonięto wówczas dziedziniec i podziemia, wyremontowano mury oraz dach gdaniska. W 1965 r. na terenie zamku powstała kawiarnia zamkowa. Po zakończeniu badań archeologicznych w ruinach funkcjonował Oddział Muzeum Okręgowego w Toruniu. Od 1997 r. wraz z zespołem staromiejskim ruiny zostały wpisane na Światową Listę Dziedzictwa UNESCO. W 2008 r. miały miejsce kolejne badania archeologiczne.

Opis

Ruiny zamku położone są między starym a nowym miastem w Toruniu, na niewielkim wzgórzu. Zamek założony był na planie zbliżonym do podkowy. Najlepiej zachowanym elementem naziemnym warowni jest gdanisko - dawna krzyżacka toaleta, pełniąca również funkcję obronne. Przetrwały również mury obwodowe zamku wysokiego o kilkumetrowej wysokości, a także: pozostałości domu mieszkalnego z odgruzowanymi piwnicami, przyziemie wieży, długie odcinki murów przedzamczy oraz fosy. Gdanisko jest masywną, murowaną z cegły ceramicznej, dwukondygnacyjną wieżą, założoną na planie zbliżonym do kwadratu. Od strony północnej i południowej w pierwszej strefie na osi gdanisko przeprute arkadą ostrołukową, w drugiej strefie przedłużenie arkady przechodzącej w blendę zamkniętą łukiem odcinkowym. Po obu jej stronach znajdują się po dwie niewielkie otynkowane blendy (w blendach od strony osi niewielkie okna), wieża zwieńczona gzymsem i przykryta dachem. Od strony wschodniej graniczy obecnie z hotelem. Od zachodniej strony wieża połączona jest z murami zamku arkadowym gankiem. Ganek murowany, z cegły ceramicznej, ozdobiony do strony północnej i południowej trójkątnymi szczytami z okrągłymi otynkowanymi szczytami, zasłaniającymi częściowo dach ganku. Obecnie w ruinach zamku ma swoją siedzibę Centrum Kultury Zamek, które dba o ruiny oraz organizuje na ich terenie wydarzenia kulturalne.

Zabytek dostępny. Pełna oferta Centrum Kultury Zamek i godziny otwarcia dostępne na stronie internetowej instytucji: http://www.ckzamek.torun.pl/

Oprac. Filip Badowski, OT NID w Toruniu, 12-11-2015 r.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Waldemar Rusek Rusek.

Rodzaj: zamek

Forma ochrony: Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_04_ZE.19257