Dokument mówi ten, że wieś „Zales” będzie składać dzięsięcinę na rzecz zakonników w Rybniku. Dopiero po roku 1228 roku obowiązek płacenia dotyczył klasztoru w Czarnowąsach.

Historia

Kościół parafialny pw. św. Jadwigi w Zalesiu Śl., poświadczony po raz pierwszy źródłowo został w 1223 r. Najstarszą częścią aktualnej świątyni jest prezbiterium przykryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym z żebrami spływającymi na wsporniki w kształcie masek. Wzniesienie kościoła przypada prawdopodobnie na przełom XIV/XV w. W czasie wojny trzydziestoletniej drewniany kościół został zniszczony. W 2 poł. XVII w. wzniesiono kamienną budowlę. Po dwóch wizytacjach za czasów ks. Johanna Podolskiego (1668-1714) sporządzono protokoły, z których dowiadujemy się, iż kościół prezentował się dość okazale choć nie posiadał wieży. Obok kościoła znajdowała się drewniana wieża, w której znajdowały się dwa dzwony. Trzeci dzwon był umieszczony pod dachem wewnątrz kościoła a cmentarz ogrodzony był kamiennym murem.  Kościół rozbudowano w latach 1812-25, pod nadzorem Karola Heintze, budowniczego z Ujazdu. Wprowadził on w fasadzie i wieży proste, ale monumentalne formy ostrołukowe. Wówczas też znajdującą się nieopodal kościoła drewnianą wieżę rozebrano, a w przedni szczyt świątyni wbudowano masywną wieżę, otaczając ją ćwierćwałkiem. Wewnątrz świątynię wyposażono w trzy ołtarze, w tym ołtarz główny. W latach 70. XX w. po reformie Soboru Watykańskiego II, w czasie reorganizacji wnętrza prezbiterium usunięto oryginalną sarkofagową mensę, na której ustawione było tabernakulum z rzeźbami aniołów po bokach, a na ścianach zamontowano płaskorzeźbę z przedstawieniem Ostatniej Wieczerzy. 

Opis

Kościół położony jest w północnej części wsi, przy ulicy św. Jadwigi. Usytuowany na wzniesieniu, otoczony został kamiennym murem, od strony zachodniej z bramą główną poprzedzoną schodami. Świątynia jest obiektem orientowanym, jednonawowym, z niższym prezbiterium na rzucie zbliżonym do kwadratu i wieżą osadzoną nad zachodnią częścią nawy. Od północy do prezbiterium przylega dawna zakrystia sklepiona kolebkowo, po stronie przeciwnej zakrystia nowa. Korpus nawowy w obecnej postaci pochodzi z okresu dziewiętnastowiecznej rozbudowy kościoła. Najstarszą częścią aktualnej świątyni jest prezbiterium przykryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym z żebrami spływającymi na wsporniki. Od wschodu są to wsporniki w formie masek. Nawa oddzielona jest od prezbiterium tęczą zamkniętą łukiem ostrym. W kruchcie pod wieżą oraz w pomieszczeniu chóru muzycznego na piętrze zastosowano sklepienie żaglaste, w nawie i nowej zakrystii – sufity.  Nawa i prezbiterium kościoła kryte są dachami dwuspadowymi, zakrystie – trójspadowymi. Kwadratową wieżę wieńczy smukła iglica w kształcie stożka. Na osi każdej ze ścian wieży w górnej strefie umieszczono okna, zamykając jej bryłę attyką. Fasada rozczłonkowana jest trzema ślepymi arkadami. Gładko tynkowane elewacje kościoła artykułowane są otworami okiennymi zamkniętymi ostrołukowo, w oknie wschodniej ściany zamykającej prezbiterium okno zamknięte półkoliście. Ściana południowa nawy zwieńczona fryzem arkadkowym o motywie trójliścia. Oszkarpowanie zewnętrzne ogranicza się do przypór fasady, narożników nawy i prezbiterium. Na terenie d. cmentarza przykościelnego zachowały się liczne krzyże i nagrobki oraz grobowiec, w którym w XVIII w. pochowano właścicieli tamtejszych terenów rolnych.

Z zewnątrz ogólnodostępny, wnętrza dostępne podczas nabożeństw.

Oprac. Katarzyna Latocha, OT NID w Opolu, 14.06.2022 r.