Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

pustelnia św. Brata Alberta - Zabytek.pl

pustelnia św. Brata Alberta


kaplica 1898 r. Zakopane

Adres
Zakopane

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. tatrzański, gm. Zakopane

Kaplica Świętego Krzyża wzniesiona została w 1898 r., wg proj.Stanisława Witkiewicza. Stanowi przykład stylu zakopiańskiego w budownictwie sakralnym.

Historia

Pustelnia w Zakopanem miała być ośrodkiem regeneracji zdrowia braci Albertynów i jednocześnie służyć jako miejsce odnowy duchowej III Zakonu św. Franciszka. Inicjatorem budowy pustelni dla Zgromadzenia Braci Albertynów miał być sam ich założyciel Brat Albert (Adam Chmielowski), który przyjaźnił się ze Stanisławem Witkiewiczem. W czasie jednej z wizyt w Zakopanem w 1892 r. miała paść sugestia ze strony Chmielowskiego, która otwarła braciom posługującym ubogim drogę do Zakopanego. Budowa okazała się możliwa dzięki hojności Władysława hr. Zamoyskiego, który przekazał Albertynom teren na Kalatówkach. Do budowy przystąpiono w 1898 r. Adam Chmielowski i Stanisław Witkiewicz byli malarzami, a przyjaźń między nimi zawiązała się w czasie studiów w Monachium. Chmielowski w czasie ich spotkania w Zakopanem już zupełnie odrzucał sztukę, uznając ją za iluzję zasłaniającą Boga i będącą przejawem próżności ludzkiej, podczas gdy Witkiewicz był wtedy fanatykiem stylu polskiego. Zderzenie dwóch tak różnych światopoglądów uwidacznia forma kaplicy Świętego Krzyża i pozostałości po pierwotnym klasztorze. Witkiewicz, pod wpływem Brata Alberta, przyjął zasadę minimalizmu architektonicznego, chociaż miał już wtedy bogate doświadczenie praktyczne i zakończoną budowę Domu pod Jedlami. Budowniczymi klasztoru i kaplicy byli Albertyni, którzy przybyli do Zakopanego w styczniu 1898 r. (budowniczymi kierował sam Brat Albert). W układzie pierwszego klasztoru bracia mieli mieszkać w celach na parterze (przylegających do kaplicy), w miejscu dzisiejszego refektarza, a sam Albert w najbliżej przylegającej do kaplicy celi (dziś chórek). 25-08 lub 14-12-1898 r. kaplicę poświęcił ks. Kazimierz Kaszelewski. W 1899 r. wzniesiono w otoczeniu klasztoru kapliczkę w formie groty. Kolejnym budynkiem była pustelnia Brata Alberta z 1901 r. Wreszcie Albertyni otoczyli całe założenie wysokim parkanem. W 1902 r. bracia przekazali klasztor SS. Albertynkom, a sami przenieśli się do zbudowanego na tzw. Śpiącej Górce drugiego klasztoru; Brat Albert pozostał na Kalatówkach w swojej pustelni. Siostry zakonne zaczęły zmieniać pustelnię, dostosowując ją do potrzeb zgromadzenia klauzurowego. W 1911 r. do klasztoru dobudowano specjalny domek dla sióstr chorych na płuca, a w 1934 r. miała miejsce kolejna rozbudowa klasztoru. W 1945 r. doprowadzono do budynków instalację elektryczną, a w 1948 r. sieć telefoniczną. W 2001 r. wszystkie budynki wpisano do rejestru zabytków, a w 2005 r. przeprowadzono ich gruntowny remont konserwatorski. Wymagania zakonu klauzurowego zupełnie zmieniły pierwotny charakter pustelni. 

Opis 

Pustelnia jest położona przy niebieskim szlaku turystycznym, przy tzw. Drodze Brata Alberta, prowadzącej do alei Przewodników Tatrzańskich. Spośród wszystkich budynków, składających się na obecną Pustelnię, najbardziej pierwotnym budynkiem, związanym z koncepcją Witkiewicza jest tylko kaplica i pozostałości po pierwotnym klasztorze, które są przykładem minimalizmu w zastosowaniu stylu zakopiańskiego. Budowniczymi byli sami zakonnicy, dlatego szkice i plany Witkiewicza były dla nich zapewne zagadkowe; z braku precyzji szkiców Witkiewicza wzięły się odchylenia od zasad stylu zakopiańskiego. Drewniana kaplica na planie prostokąta jest osadzona na wysokiej kamiennej podmurówce. Ściany wzniesiono w konstrukcji zrębowej, ale belki na węgłach budowniczy połączyli „na sposób litewski”. Budynek przekrywa dach dwuspadowy z okapem w konstrukcji krokwiowej. Albertyni, wybierając taką formę dachu odeszli od typowego podhalańskiego dachu półszczytowego. Z dachu wyrasta wieżyczka z sygnaturką. Oś główną elewacji frontowej wydziela wejście główne oraz drewniany krzyż w szczycie. Półkoliste wejście główne flankują prostokątne wejścia boczne. Okna w szczycie doprowadzają światło do bardzo ascetycznej przestrzeni kaplicy, w której dominantę stanowi drewniana nastawa ołtarzowa z rzeźbą Ukrzyżowanego Chrystusa, będąca darem Paulinów krakowskich dla Albertynów.

Kaplica dostępna z zewnątrz przez cały rok, wewnątrz podczas Mszy Św., współczesna pustelnia niedostępna z racji charakteru życia zakonnego Albertynek. 

Oprac. Mirosław Płonka, OT NID Kraków, 05-01-2018 r.

Rodzaj: kaplica

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_BK.184740, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_BK.404072