Historia obiektu

Pierwsze wzmianki o miejscowości Grodziszcze (Grodischa) pochodzą z 1244 roku. W 2. połowie XIII w. we wsi miał swoje dobra zakon joannitów. Według Artura Boguszewicza powstanie zamku mogło był związane z działalnością zakonników. Inna koncepcja zakłada, że zamek-strażnicę wzniesiono z inicjatywy księcia Bolka I jaworsko-świdnickiego. Warownia miała strzec szlaków komunikacyjnych i śląsko-czeskiej granicy biegnącej w tym czasie głównym grzbietem Gór Sowich. Po drugiej stronie Przełęczy Woliborskiej, na wzgórzu Garncarz znajdował się zamek Quingenburg, Klingenburg, który strzegł granicy od strony czeskiej.

Badania archeologiczne wykazały istnienie na Górze Zamkowej faz zagospodarowania datowanych na X-XI wiek oraz XII-1. połowę XIII wieku, czyli wcześniejszych niż okres panowania Bolka I. Być może książe wykorzystał starsze założenie do wzniesienia swojej strażnicy.

Przed 1319 r. w Grodziszczu (villa Lamperti) istniały dobra prywatne. W dokumentach z lat 1377-1387 jako właściciele wymieniani byli Biczold i jego syn Herman von Oppeln, a w 1397 r. - Henryk von Stercza.

Opis obiektu

Usytuowanie zabytku:

Stanowisko archeologiczne jest zlokalizowane w obrębie mezoregionu Gór Sowich, około 700 m na południowy zachód od centrum osady Wiatraczyn (przysiółek Ostroszowic), około 2280 m na południe od centrum Jodłownika (przysiółek Ostroszowic), około 2750 m na zachód od centrum Grodziszcza, na grzbiecie góry Zamkowej (605 m n.p.m.), nad Zamkowym Potokiem, w lesie. Góra Zamkowa znajduje się przy granicy Ostroszowic, gm. Dzierżoniów, pow. dzierżoniowski i Grodziszcza, gm. Stoszowice, pow. ząbkowicki.

Opis stanowiska:

Dwuczłonowe założenie obronne ma zarys nieregularnego owalu o powierzchni około 4000 m2. Oś części centralnej od południowego zachodu zamyka ostaniec, a od północnego wschodu relikty wieży wzniesionej z bloczków miejscowego gnejsu, połączonych zaprawą wapienną. Od północnego zachodu, zachodu, południa i południowego wschodu część centralną okala podzamcze. Główna część założenia otoczona jest wałem z kamienną oblicówką. Na północ od niego widoczny jest mur obwodowy grubości 80 cm, zbudowany z kamieni łączonych zaprawą wapienną. Podzamcze otoczone jest wałem lub wałami i fosą.

Stan i wyniki badań archeologicznych:

Stanowisko było znane już w XIX wieku. Znajdowano tam ułamki średniowiecznej ceramiki.

W 1967 r. obiekt badał powierzchniowo Jerzy Romanow. W 1985 r. w ramach realizacji weryfikacyjno-poszukiwawczej akcji Archeologicznego Zdjęcia Polski dla obszaru 90-24 Ewa Lenckowska opracowała kartę ewidencyjną stanowiska archeologicznego. W latach 1988-91 z przerwami stanowisko badano sondażowo: 1988 r. - Tomasz Borkowski, Jarosław Bronowicki, 1990 r. -  Artur Boguszewicz, Maria Boguszewicz, Jarosław Bronowicki, Andrzej Dwojak, 1991 r. -  Maria  Boguszewicz, Barbara Krukiewicz. Archeologom udało się częściowo rozpoznać rozplanowanie założenia obronnego. Przebadano m.in. pozostałości wieży. Jej zewnętrzna średnica wynosi około 11,5 m, a zachowana wysokość 1,2 m. We wnętrzu wieży odkryto relikt szybu/piwnicy lub cysterny na planie trapezu o wymiarach 1,1 x 0,85 m i głębokości do 4,4 m. Rozpoznano również fragment wału o zachowanej długości 30 m i szerokości od 3 do 6 m. Wał zniesiono z łamanych gnejsowych bloczków ułożonych na podkładzie gliniasto-ziemno-piaszczystym. Bloki tworzące lico wału spojono szarą, surową gliną. U podnóża ostańca, po jego zachodniej stronie, odkryto pozostałości budynku wzniesionego w konstrukcji ryglowej. O istnieniu takiego obiektu świadczyły ślady po zwęglonych słupach widoczne w warstwie przepalonej gliny. W trakcie badań znaleziono wiele ułamków ceramiki. Większość z nich archeolodzy datują na połowę XIII-koniec XV wieku. Odkryto także starszą ceramikę. Kilka fragmentów pochodzi z X-XI w., nieco więcej z 2. połowy XII-1. połowy XIII wieku. Wśród zabytków metalowych wyróżnia się gotycki klucz i podkowy. Archeolodzy znaleźli również fragmenty szklanych przedmiotów.

Zabytek jest dostępny.

Autor noty: oprac. Donata Trenkler, OT NID we Wrocławiu, 25-08-2020