Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół pałacowy - Zabytek.pl

zespół pałacowy


pałac XVIII w. Wysocko

Adres
Wysocko, 2

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. jarosławski, gm. Laszki

Przykład zespołu pałacowego o rozbudowanym programie przestrzennym, o wysokiej wartości w skali regionu.

Historia

Początki zespołu pałacowego w Wysocku sięgają lat 70. XVII w., kiedy to z inicjatywy Marii Kazimiery d’Arquien de la Grange Zamojskiej, później Sobieskiej wzniesiono piętrowy, drewniany, alkierzowy dwór wg projektu Tylmana z Gameren, otoczony fortyfikacjami: fosami i wałami. W 1719 r. z inicjatywy Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej i wg projektów Giovanniego Spazzio rozpoczęto budowę murowanego pałacu, którą od 1724 r. kontynuowano już wg nowych planów S.A. Mayera. Poprzez małżeństwo córki Zofii z Sieniawskich primo voto Denhoffowej, secundo voto księżnej Augustowej Czartoryskiej Wysocko przeszło do Czartoryskich, do syna Zofii i Augusta ks. Adama Czartoryskiego i jego żony Izabeli z Flemingów Czartoryskiej, a ich córka, słynna Maria Wirtemberska sprzedała je Zamoyskim. Staraniem Jana Zamoyskiego w 1875 r. przebudowano pałac, dodając mu piętro. Podczas I wojny światowej pałac został doszczętnie obrabowany przez Rosjan i spalony, a gdy w 1939 r. zakończono jego odbudowę, spłonął znów w czasie II wojny.

Po wojnie został odbudowany w latach 1959-61 a jego wnętrza dostosowano do potrzeb domu pomocy społecznej. Obiekty znajdujące się w zespole wybudowano w XIX w. Piwnica w parku powstała w pocz. XIX w., kuźnia w latach 30. XIX w., obelisk w parku w 1833 r. a oficyna, kapliczka, stajnie w 2 poł. XIX w. Ogród powstały w XVIII w. z geometrycznymi, rozmieszczonymi na dwóch płaskich tarasach w dolinie Sanu kwaterami, został przekształcony w ogrody krajobrazowe typowe dla XIX w., z licznymi okazami drzew obcego pochodzenia.

Opis

Zespół pałacowy usytuowany jest w północno-zachodniej części miejscowości, na południe od drogi z Jarosławia do Laszek. Droga dojazdowa do założenia pałacowego obsadzona jest imponujących rozmiarów czterorzędową aleją lipową.

Pałac usytuowany jest w środkowej części założenia, na osi alei dojazdowej. Wybudowano go na rzucie zbliżonym do prostokąta, jego prostopadłościenna bryła urozmaicona jest dwoma ryzalitami bocznymi i ryzalitem środkowym z tarasem wspartym na filarach. Części zryzalitowane przekryte są dachami mansardowymi, zasadniczy korpus budynku dachem dwuspadowym. Dwukondygnacyjny, częściowo podpiwniczony budynek wymurowany został z cegły, dachy pokryto dachówką ceramiczną. Elewacja północna, frontowa jest trzynastoosiowa, symetryczna, z trzema ryzalitami, z wejściem pośrodku, podkreślonym tarasem wspartym na czterech boniowanych filarach i z kamienną balustradą na piętrze. Ryzality rozczłonkowane są pionowo pilastrami, boniowanymi na parterze i toskańskimi na piętrze. Elewacja południowa, ogrodowa jest również piętnastoosiowa, symetryczna, pośrodku z wyjściem na taras przebiegający wzdłuż całej elewacji. Elewacje boczne są trzyosiowe, we wsch. dobudowano trzyosiową werandę, w zach., pośrodku, umieszczono wejście. Okna dekorowane są obramieniami z boniowaniem, bądź opaskami i nadokiennikami. Całość budynku opinają gzymsy: pośredni i kordonowy, w ryzalitach z belkowaniem zwieńczonym fryzem kostkowym, dodatkowy akcent horyzontalny stanowi uskokowy cokół. We wnętrzach o układzie dwutraktowym, wieloosiowym z korytarzem pośrodku nie zachowało się zabytkowe wyposażenie.

Oficyna usytuowana w sąsiedztwie pałacu, na wschód jego fasady wybudowana została na rzucie zbliżonym do litery L. Jej bryłę złożoną z kilku prostopadłościanów wieńczy dach wielospadowy i urozmaica trójboczny ryzalit od południa. Piętrowy, częściowo podpiwniczony budynek wymurowano z cegły, dach pokryto dachówką. Elewacje zaprojektowane są bez dekoracji, z prostokątnymi oknami w układzie pasowym.

Kapliczka usytuowana jest po wschodniej stronie alei dojazdowej do pałacu. Wymurowana została z cegły na rzucie prostokąta z wnęką, jako obiekt jednokondygnacyjny zwieńczony uskokowym szczytem. Elewację frontową zdobi wnęka z ostrołukowym portalem rozrzeźbionym glifami z trzema półkolumnami, uskokowy szczyt dekorowany jest sterczynami i zwieńczony kamiennym krzyżem. Wewnątrz kapliczki znajduje się figura MB Niepokalanego Poczęcia na cokole z wykutą datą 1884.

Ruiny kuźni usytuowane są naprzeciw wsch. bramy wjazdowej do założenia pałacowego, elewacją frontową - zach. przy drodze. Kuźnia wymurowana została z cegły na nieregularnym rzucie, złożonym z prostokątnego korpusu i niewielkich części od wschodu i południa, jako budynek piętrowy, prawdopodobnie częściowo podpiwniczony. Zachowała się w postaci ruiny, bez dachu, stropów i stolarki, ze śladami dawnej dekoracji w postaci resztek gzymsów i obramień okiennych.

Stajnie usytuowane są na terenie dawnego folwarku, po wschodniej stronie alei dojazdowej do założenia, równolegle do niej. Wymurowane zostały z cegły na rzucie wydłużonego prostokąta. Prostopadłościenna, parterowa bryła przekryta jest dachem dwuspadowym krytym dachówką ceramiczną. Elewacje dłuższe wieloosiowe z niewielkimi oknami w górnej części i bramami przejazdowymi a także krótsze pozbawione są dekoracji. We wnętrzu ciekawym elementem są sklepienia w pd. części budynku, tzw. kapy czeskie wsparte na murowanych filarach.

Obelisk umiejscowiony jest w południowo-zachodniej części parku. Wybudowany został jako upamiętnienie 150-lecia rocznicy odsieczy wiedeńskiej i takaż inskrypcja jego front piaskowcowego prostopadłościanu osadzonego na profilowanym cokole.

Piwnica usytuowana w południowo-zachodniej części parku ,pod kopcem ziemnym obsadzonym lipami. Murowana z cegły, składa się z komory przekrytej kopułą i korytarza przekrytego sklepieniem odcinkowym. Jej ozdobą jest portal wejściowy zwieńczony szczytem ze trójkątnym naczółkiem i spływami wolutowymi.

Park jest układem jednoosiowym ,rozplanowanym na dwóch terasach doliny rzeki San. Po przekształceniach z XIX w. ma charakter krajobrazowy, w jego rozplanowaniu jednak czytelne są ślady dawnych układów geometrycznych. Na jego terenie zachował się starodrzew oraz wiele drzew krajowego i obcego pochodzenia.

Budynki i park dostępne, zagospodarowane jako ośrodek konferencyjny z hotelem.

Oprac. Barbara Potera, OT NID w Rzeszowie, 15.10.2014 r.