Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół klasztorny/eremicki, st. 32 - Zabytek.pl

zespół klasztorny/eremicki, st. 32


architektura sakralna XII-XVI w. Wrocław

Adres
Wrocław

Lokalizacja
woj. dolnośląskie, pow. Wrocław, gm. Wrocław

Wprawdzie opactwo nie zachowało się w swojej części naziemnej, ale pozostały po nim cenne, głównie romańskie relikty architektoniczne, które można oglądać w kościołach i muzeach Wrocławia.

Historia

W okresie poprzedzającym budowę opactwa na terenie Ołbina funkcjonowały dwie osady: z VII-VIII w. i XI-XII wieku. Prawdopodobnie późniejsza osada została zlikwidowana, gdyż teren ten przeznaczono pod budowę opactwa. Opactwo św. Wincentego zostało ufundowane przez komesa Piotra Włostowica z rodu Łabędziów ok. 1120 r. dla benedyktynów sprowadzonych z Tyńca. Około 1193 benedyktynów usunięto, a ich miejsce zajęli norbertanie. Ośrodek zespołu zabudowań opactwa stanowił kościół klasztorny pw. św. Wincentego (pierwotnie pw. NMP). Na zach. od niego zlokalizowany był kościół pw. św. Michała, a na wsch. kościół pw. Wszystkich Świętych. Pod koniec swojego istnienia opactwo, przejęte w 2. poł. XII w. przez norbertanów, obejmowało trzy kościoły, 48 innych budynków, siedem podwórców i cmentarz. Całość otoczona była murem. Piotr Włostowic, a trzy lata wcześniej jego małżonka, zostali pochowani w opactwie. W 1529 r. rada miejska Wrocławia pod naciskiem Heinricha Rybischa zdecydowała o zburzeniu opactwa. Jako oficjalny powód podano zagrożenie miasta ze strony Turków, którzy mogliby znaleźć schronienie w opactwie, znajdującym się poza miejskimi fortyfikacjami. W ciągu następnego półwiecza zbudowano w miejscu opactwa najpierw drewniany kościół pw. św. Michała, a pod koniec XIX murowany pw. Archanioła Michała (wpisany do rejestru zabytków). Po zdobyciu Wrocławia w 1807 r. przez wojska napoleońskie i decyzji władz okupacyjnych o zburzeniu fortyfikacji miejskich i zasypaniu części fosy, Ołbin wraz z kilkoma innymi graniczącymi z lokacyjnym Starym Miastem przedmieściami, włączono w 1808 r. do Wrocławia.

Opis

Relikty opactwa św. Wincentego są zlokalizowane na Ołbinie (niem. Elbing, także Der Vicenz Elbing) – osiedlu położonym na pn. od Ostrowa Tumskiego, w rejonie współczesnych ulic Wyszyńskiego, Nowowiejskiej i Prusa, w pobliżu kościoła św. Michała Archanioła.

Naziemna część opactwa nie zachowała się, ale jak wykazują przeprowadzone do tej pory badania archeologiczne, istnieje duże prawdopodobieństwo odkrycia kolejnych reliktów.

Do najważniejszych zachowanych pozostałości opactwa należą portal z piaskowca z końca XII wieku, w 1546 przeniesiony do kościoła pw. św. Marii Magdaleny (osadzony w pd. ścianie obiektu) i tympanon Jaksy, odnaleziony w 1962 r. w czasie badań przy bramie Arsenału Miejskiego – obecnie w Muzeum Architektury.

Poza tym liczne detale architektoniczne (głowice, archiwolty, rzeźby i płaskorzeźby), wtórnie wykorzystywane w różnych obiektach na terenie Wrocławia, aktualnie zdeponowane w Muzeum Narodowym i Muzeum Architektury.

W latach 60. XIX w. w trakcie budowy neogotyckiego kościoła pw. Michała Archanioła prowadzono badania amatorskie, w latach 1906-1907 – badania wykopaliskowe (B. Lustig), w roku 1910 – badania wykopaliskowe (Stein), w latach 1933-1936 – badania wykopaliskowe (A. Zinkler i P. Wagner), w roku 1943 – wykopaliskowe, w roku 1956 – wykopaliskowe (J. Hawrot), w latach 1972-1975 – wykopaliskowe (Cz. Lasota, A. Pawłowski, J. Rozpędowski  – Politechnika Wrocławska), w latach 1976-1977 – wykopaliskowe (Cz. Lasota, A. Pawłowski  – Politechnika Wrocławska), w latach 1983, 1985 – wykopaliskowe (Cz. Lasota, J. Piekalski  – Politechnika Wrocławska), w latach 1986-1989 – wykopaliskowe (J. Piekalski, K. Dymek).

W latach 1906-1936 (z przerwami) w trakcie prowadzonych na terenie dawnego opactwa badań archeologicznych odkryto fragmenty murów granicznych, pozostałości zabudowań gospodarczych z cegły na podłożu z kamieni polnych. Z kolei w czasie badań w 1975-1976 udało się natrafić na negatywy po fundamentach pd. nawy kościoła zamkniętej od wsch. apsydą bez transeptu. Odsłonięto w całości wsch. skrzydło klasztoru (budynek na planie prostokąta), mające od strony wsch. apsydę półkolistą z występami. W partii naziemnej budowla była prawdopodobnie wieloboczna. W trakcie badań archeologicznych natrafiono również na pozostałości dwóch osad, które funkcjonowały przed założeniem opactwa (relikty zabudowy, zabytki ruchome).

Datowanie: VII-VIII w. – osada, XI-XII w. – osada, XII-XVI w. – opactwo św. Wincentego, 2. poł. XVI w. – drewniany kościół pw. św. Michała, kon. XIX w. – kościół pw. Archanioła Michała i w okresie powojennym zabudowania szkolne i klasztorne Ojców Salezjanów.

Zabytek nie jest dostępny, ponieważ jego relikty znajdują się pod powierzchnią ziemi. Parki miejskie: park Stanisława Tołpy, park św. Edyty Stein.

oprac. Donata Trenkler, OT NID we Wrocławiu, 20.09.2014 r.

Rodzaj: architektura sakralna

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_A_02_AR.85787, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_AR.2992909