Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

pozostałości zespołu zamkowego - Zabytek.pl

pozostałości zespołu zamkowego


zamek 4. ćw. XVI w. Pruchnik

Adres
Pruchnik, Jarosławska 14A

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. jarosławski, gm. Pruchnik - miasto

Przykład nowożytnego założenia basztowo-bastejowego na planie czworoboku z narożnymi basztami-bastejami, który był typowy dla siedzib rodzin zamożnej szlachty i magnaterii, zamieszkujących obszar dawnego województwa ruskiego we wczesnej epoce nowożytnej (w XVI-XVII w.).

Historia

Pierwszą siedzibą właścicieli Węgierki (pierwotnie zwanej Tuliczowem) było fortalicjum wzniesione w 1484 r. przez Piotra Rozborskiego. Zespół zamkowy powstał w 4. ćw. XVI w. z funduszy Jana Pieniążka. Było to założenie basztowo-bastejowe, wzniesione na planie czworoboku o wymiarach 40 m x 40 m z dziedzińcem w części centralnej. W narożach fortalicji znajdowały się cylindryczne basteje kamienno-ceglane. Wiadomo, że w XVII i XVIII w. założenie zamkowe otoczone było ze wszystkich stron fosą wypełnioną wodą, która łącznie ze stawami była istotnym elementem systemu obronnego całej fortalicji. Do 1712 r. właścicielami zamku byli Pieniążkowie, a po nich obiekt był własnością kolejno Siemianowskich, Józefa Rosnowskiego, a następnie - od 1731 r. - Józefa Morskiego, cześnika przemyskiego. Po jego śmierci w 1739 r. jego majątek z Węgierką odziedziczył syn Antoni Morski, późniejszy kasztelan lwowski, co potwierdzono działem majątkowym przeprowadzonym w 1744 roku. Po śmierci Antoniego Morskiego w 1776 r. miejscowe dobra ziemskie wraz z zamkiem objął jego syn Tadeusz Morski, który do 1808 r. był właścicielem miejscowego majątku. Zachowana do dzisiaj basteja pn.-zach. na planie koła o średnicy 12 m miała cztery kondygnacje ze strzelnicami i była nakryta dachem stożkowym. W 2. poł. XIX w. doszło do rozbiórki najbardziej zaniedbanych i zdewastowanych części budowli zamkowych i od tego czasu opuszczony i niezamieszkany zamek popadał w ruinę. W 1929 r. rozebrano ostatecznie pd. skrzydło zamku. Do chwili obecnej obok bastei północno-zachodniej przetrwało także częściowo skrzydło zach. Zamku, pełniące niegdyś funkcje mieszkalne.

Opis

Założenie zamkowe usytuowane jest nad rzeką Mleczką po zach. stronie drogi z Helusza do Pruchnika, w terenie nizinnym i podmokłym, otoczone fosą z wodą i stawem. Do chwili obecnej z dawnego założenia zamkowego zachowały się w stanie ruiny: kamienno-ceglana baszta północno-zachodnia wzniesiona na planie koła oraz fragment skrzydła zachodniego, pełniącego niegdyś funkcje mieszkalne. Na bryłę zamku składa się cylindryczna baszta z podpiwniczeniem o czterech kondygnacjach, połączona z prostopadłościennym fragmentem skrzydła zachodniego dawnej fortalicji. Zachowana baszta wzniesiona z kamienia łamanego i cegły zaopatrzona jest w otwory strzelnicze, które przystosowane były do prowadzenia ognia z broni palnej. Dolna kondygnacja baszty zalana jest obecnie wodą. Baszta znajduje się w stanie postępującej degradacji związanej z pękaniem murów wystawionych na niszczące działanie czynników atmosferycznych. Ten proces hamuje zainstalowanie prowizorycznej metalowej obejmy od strony północej baszty, umieszczonej na wysokości ostatniej kondygnacji. Od strony wsch. do baszty przylega zachowany fragment kamiennego muru kurtynowego. Zachowane części zamku pozbawione są całkowicie jakiegokolwiek wyposażenia.

Obiekt dostępny dla zwiedzających z zewnątrz.

Oprac. Andrzej Gliwa, OT NID w Rzeszowie, 15.09.2014 r.

Rodzaj: zamek

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_ZE.4810, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_18_ZE.17342