pozostałości zespołu zamkowego - Zabytek.pl
Adres
Pruchnik, Jarosławska 14A
Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. jarosławski, gm. Pruchnik - miasto
Historia
Pierwszą siedzibą właścicieli Węgierki (pierwotnie zwanej Tuliczowem) było fortalicjum wzniesione w 1484 r. przez Piotra Rozborskiego. Zespół zamkowy powstał w 4. ćw. XVI w. z funduszy Jana Pieniążka. Było to założenie basztowo-bastejowe, wzniesione na planie czworoboku o wymiarach 40 m x 40 m z dziedzińcem w części centralnej. W narożach fortalicji znajdowały się cylindryczne basteje kamienno-ceglane. Wiadomo, że w XVII i XVIII w. założenie zamkowe otoczone było ze wszystkich stron fosą wypełnioną wodą, która łącznie ze stawami była istotnym elementem systemu obronnego całej fortalicji. Do 1712 r. właścicielami zamku byli Pieniążkowie, a po nich obiekt był własnością kolejno Siemianowskich, Józefa Rosnowskiego, a następnie - od 1731 r. - Józefa Morskiego, cześnika przemyskiego. Po jego śmierci w 1739 r. jego majątek z Węgierką odziedziczył syn Antoni Morski, późniejszy kasztelan lwowski, co potwierdzono działem majątkowym przeprowadzonym w 1744 roku. Po śmierci Antoniego Morskiego w 1776 r. miejscowe dobra ziemskie wraz z zamkiem objął jego syn Tadeusz Morski, który do 1808 r. był właścicielem miejscowego majątku. Zachowana do dzisiaj basteja pn.-zach. na planie koła o średnicy 12 m miała cztery kondygnacje ze strzelnicami i była nakryta dachem stożkowym. W 2. poł. XIX w. doszło do rozbiórki najbardziej zaniedbanych i zdewastowanych części budowli zamkowych i od tego czasu opuszczony i niezamieszkany zamek popadał w ruinę. W 1929 r. rozebrano ostatecznie pd. skrzydło zamku. Do chwili obecnej obok bastei północno-zachodniej przetrwało także częściowo skrzydło zach. Zamku, pełniące niegdyś funkcje mieszkalne.
Opis
Założenie zamkowe usytuowane jest nad rzeką Mleczką po zach. stronie drogi z Helusza do Pruchnika, w terenie nizinnym i podmokłym, otoczone fosą z wodą i stawem. Do chwili obecnej z dawnego założenia zamkowego zachowały się w stanie ruiny: kamienno-ceglana baszta północno-zachodnia wzniesiona na planie koła oraz fragment skrzydła zachodniego, pełniącego niegdyś funkcje mieszkalne. Na bryłę zamku składa się cylindryczna baszta z podpiwniczeniem o czterech kondygnacjach, połączona z prostopadłościennym fragmentem skrzydła zachodniego dawnej fortalicji. Zachowana baszta wzniesiona z kamienia łamanego i cegły zaopatrzona jest w otwory strzelnicze, które przystosowane były do prowadzenia ognia z broni palnej. Dolna kondygnacja baszty zalana jest obecnie wodą. Baszta znajduje się w stanie postępującej degradacji związanej z pękaniem murów wystawionych na niszczące działanie czynników atmosferycznych. Ten proces hamuje zainstalowanie prowizorycznej metalowej obejmy od strony północej baszty, umieszczonej na wysokości ostatniej kondygnacji. Od strony wsch. do baszty przylega zachowany fragment kamiennego muru kurtynowego. Zachowane części zamku pozbawione są całkowicie jakiegokolwiek wyposażenia.
Obiekt dostępny dla zwiedzających z zewnątrz.
Oprac. Andrzej Gliwa, OT NID w Rzeszowie, 15.09.2014 r.
Rodzaj: zamek
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_ZE.4810, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_18_ZE.17342