Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. św. Elżbiety - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. św. Elżbiety


kościół 1725 r. Warszawa

Adres
Warszawa, Przyczółkowa 31

Lokalizacja
woj. mazowieckie, pow. Warszawa, gm. Warszawa

Parafia w Powsinie jest jedną z najstarszych w archidiecezji warszawskiej.Obecny neobarokowy kościół powstały z przekształcenia barokowej świątyni z 1 poł.

XVIII w., proj. Józefa Fontany. Kolejne etapy rozbudowy w XIX i XX w. związane są także ze znanymi architektami: Stanisławem Adamczewskim, Józefem Hussem i Józefem Piusem Dziekońskim. Obiekt stanowi świadectwo bogatej miejscowej historii. W świątyni znajduje się otoczony kultem obraz Matki Bożej Tęskniącej. W latach 1803-1815 proboszczem parafii był wybitny kaznodzieja i poeta Jan Paweł Woronicz późniejszy prymas Księstwa Warszawskiego. W archiwum parafialnym zachowały się księgi metrykalne z jego zapiskami.

Historia

Powsin należący obecnie do dzielnicy Wilanów do 1951 r. był podwarszawską wsią. Tutejsza parafia zatwierdzona została w 1410 r. przez bpa Wojciecha Jastrzębca przy kościele ufundowanym w 1398 r. przez właścicielkę wsi Elżbietę Ciołkową wdowę po kasztelanie czerskim i jej synów. Pierwotny drewniany kościół pw. św. Andrzeja Apostoła i św. Elżbiety Węgierskiej (patroni małżeństwa Ciołków) został zniszczony zapewne w czasie najazdu Szwedów w poł. XVII w. W jego miejsce powstała drewniana świątynia z murowaną zakrystią. Z 1675 r. pochodzi pierwsza wzmianka o znajdującym się w kościele cudownym obrazie Marii. Wieś należąca wcześniej do rodów Doliwów, Ciołków, Zdziarskich i Odrzywolskich została włączona do dóbr wilanowskich zakupionych w l. 1720-24 przez Elżbietę Sieniawską od spadkobierców króla Jana III Sobieskiego. Na zlecenie hetmanowej w l. 1725 - 29 włoski architekt Józef Fontana zbudował w miejscu drewnianej, świątynię murowaną, jednonawową, dwuprzęsłową z zamkniętym trójbocznie prezbiterium ujętym po bokach aneksami, o klasycyzującej fasadzie poprzedzonej niską podłużną kruchtą (obie zwieńczone trójkątnymi szczytami). Kolejni możni właściciele dóbr wilanowskich Czartoryscy i Potoccy pełnili patronat kolatorski nad powsińskim kościołem. W 1755 r. nastąpiła ponowna konsekracja kościoła przez bpa Antoniego Kazimierza Ostrowskiego. Kościół przeszedł wiele remontów i przebudów. W l. 1824-26 wymieniono konstrukcję dachu, w l. 1855-61 powstał przedsionek zakrystii, prezbiterium zamknięto prostą ścianą, za którą umieszczono klatkę schodową. W 1887-91 kościół rozbudowano z funduszy hrabiny Aleksandry Potockiej wg proj. Stanisława Adamczewskiego, zmienionego niekorzystnie przez wykonawcę Józefa Hussa. Świątynia uzyskała bryłę bazyliki z pierwotnym korpusem otwartym arkadowo do naw bocznych. W szczycie fasady umieszczono medalion z Marią z Dzieciątkiem. Józefowi Hussowi przypisuje się przedłużenie kruchty i dobudowę dwóch niskich wież o eklektycznej formie, dekorowanych niszami z posągami. Kościół ponownie konsekrował w 1891 r. bp Kazimierz Ruszkiewicz. Autorem ostatecznej udanej rozbudowy świątyni był Józef Pius Dziekoński, do którego o projekt zwrócił się już w 1895 r. proboszcz Antoni Gniazdowski. Do planów tych powrócono w 1914 r., ale w wyniku wybuchu I wojny światowej do rozbudowy doszło w l. 1921 - 24. W miejsce przedsionka z wieżami powstały dwa kolejne przęsła trójnawowego, korpusu do którego dostawiono nową fasadę. Pomieszczenia przy prezbiterium odbudowano w odmiennych gabarytach i połączono obejściem w miejsce zlikwidowanej klatki schodowej. Całość ujednolicono w neobarokowej stylistyce. W tej formie świątynia przetrwała II wojnę światową. W l. 60 XX w. medalion z fasady zastąpiono witrażem, w 1985 r. wyremontowano dach z sygnaturką, zastępując dachówkę blachą. Przy kolejnym remoncie w latach 1990-92 na fasadzie ustawiono dwa duże wazony z piaskowca, a w 1999 r. umieszczono na niej zaprojektowane przez Dziekońskiego figury św. Elżbiety Węgierskiej i św. Andrzeja Apostoła.

Model 3D

Opis

Kościół położony jest w pradolinie Wisły w pobliżu skarpy warszawskiej na południe od pobliskich założeń pałacowo-parkowych w Natolinie i Wilanowie. Znajduje się w otoczeniu starodrzewu na działce u zbiegu ulic Przyczółkowej i Ptysiowej ogrodzonej wielobocznym niskim murem z bramami i furtkami. Od pd.-wsch. w bieg ogrodzenia włączona jest neobarokowa dzwonnica proj. J. P. Dziekońskiego również objęta ochroną konserwatorską. Budynek kościoła jest murowany, tynkowany, z prezbiterium skierowanym na zachód. Mimo przebudów charakteryzuje go zwarty plan czteroprzęsłowej, trójnawowej bazyliki, z dwuprzęsłowym prezbiterium zamkniętym prostą ścianą o skośnych narożach, ujętym po bokach aneksami skomunikowanymi trójbocznym obejściem. Dachy kryte blachą, nad korpusem nawowym i nieco niższym prezbiterium dwuspadowe i trójspadowy nad zamknięciem prezbiterium. Dach nawy wieńczy dekoracyjna wieloboczna sygnaturka z hełmem. Nawy boczne, aneksy prezbiterium i jego znacznie niższe obejście kryją dachy pulpitowe. Elewacjom zewnętrznym zwieńczonym profilowanym gzymsem nadano elegancki, skromny wystrój. Ściany przepruwają duże prostokątne okna zamknięte łukiem odcinkowym. W partii naw bocznych elewacje artykułowane są parami pilastrów, a naroża zamknięcia prezbiterium akcentują wysmukłe przełamane pilastry. Najbardziej dekoracyjnie potraktowana została fasada nawiązująca w swej formie do wcześniejszych realizacji świątyni i do jej pierwotnej stylistyki klasycyzującego baroku. Partia środkowa trójprzęsłowa i dwukondygnacyjna artykułowana jest jednostronnie zdwojonymi pilastrami w wielkim porządku. Zwieńczona jest szczytem z parami pilastrów i centralnym owalnym oknem. Szczyt zamknięty trójkątnym przyczółkiem ujmują proste spływy zakończone cokołami z wazami. W przyziemiu na osi głównej znajduje się portal w uszakowatym obramieniu zwieńczony trójkątnym przyczółkiem, nad którym prostokątna płycina zamknięta łukiem odcinkowym, a w osiach bocznych obu kondygnacji nisze z figurami świętych. Niższe partie boczne fasady z prostymi portalami zdobią po bokach pary pilastrów dźwigające szerokie belkowanie, nad którym proste spływy zakończone cokołami z figurami patronów kościoła. Wszystkie otwory fasady zdobią profilowane opaski. Wnętrze nawy zostało rytmicznie podzielone wysokimi arkadami w ścianach zdobionych parami pilastrów, nad którymi belkowanie opasujące wnętrze i gurty sklepienia kolebkowego z lunetami. W nawach bocznych filary arkad zdobią proste lizeny przechodzące w gurty między partiami sklepienia krzyżowego. Od wsch., nad wydzielonym przedsionkiem balkon chóru z organami. Część wyposażenia pochodzi z XVIII w. np. chrzcielnica, ambona, czy główny ołtarz. Znajduje się w nim wysokiej klasy artystycznej, słynący łaskami obraz Matki Bożej Tęskniącej z I poł. XVII w., którego koronacja potwierdzająca autentyczność kultu, odbyła się w 1998 r. Od 1753 r. wizerunek zasłaniany jest wyobrażeniem Św. Trójcy (obecny obraz pochodzi z XIX wieku).

Obiekt dostępny poza godzinami nabożeństw.

oprac. Małgorzata Laskowska-Adamowicz, OT NID w Warszawie, 02-03-2017

Model trójwymiarowy Kościoła pw. św. Elżbiety powstał w ramach pracy dyplomowej inżynierskiej. Praca została napisana w Zakładzie Fotogrametrii, Teledetekcji i Systemów Informacji Przestrzennej Politechniki Warszawskiej, pod kierunkiem dr hab. inż. Katarzyny Osińskiej-Skotak, przez dyplomantkę Paulinę Jasiak.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_14_BK.199374, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_14_BK.34735