Historia

Miasto Wałcz wzmiankowane było po raz pierwszy w 1249 r. W 1303 r. miasto to zostało lokowane na prawie magdeburskim. W 1772 r. zajęte zostało przez Prusy. W ostatniej ćwierci XIX w. przeżywało szczególnie intensywny rozwój - powstała wtedy duża część zachowanej do dziś zabudowy oraz infrastruktury miejskiej. Pierwszy drewniany ratusz usytuowany był pośrodku rynku - ob. placu Wolności. Spalił się on podczas pożaru miasta w 1841 r., po którym nie został odbudowany, lecz zastąpiony nową siedzibą władz miejskich, powstałą w wyniku adaptacji jednej z kamienic w pierzei rynkowej. Fundamenty tego budynku okazały się jednak zbyt słabe, w wyniku czego na murach pojawiły się rysy. W rezultacie ze względu na zły stan budynku, musiano go rozebrać w 1888 r. Na tym samym miejscu wzniesiono nowy, zachowany do dziś ratusz, który został oddany do użytku 1 listopada 1890 r. Jego projektantem był nauczyciel miejscowej szkoły budowlanej Albert Schur. W pierwszej ćwierci XX w. nadbudowano balkon nad głównym wejściem do budynku, przekształcając go w werandę. Wykonano też nowe wejście od ul. Kilińszczaków. W latach 1936-1937 ratusz został powiększony o nowe skrzydło północne, dobudowane od strony ul. Domańskiego, co wiązało się z przebudową klatki schodowej. Zapewne też w latach 30. XX w. adaptowano poddasze na cele użytkowe, zmieniając formę lukarn oraz usunięto dekorację elewacji od ul. Kilińszczaków. Pomimo tych przeróbek mających na celu głównie zwiększenie powierzchni użytkowej, ratusz okazał się zbyt ciasny, wobec czego władze miasta planowały wzniesienie swej nowej siedziby w innym miejscu. Plany te jednak pokrzyżowała wojna. W 1945 r. budynek stał się siedzibą polskich władz miejskich. W okresie powojennym zastąpiono witrażowe przeszklenie klatki schodowej luksferami. W 1990 r. zmieniono łupkowe pokrycie dachu na blachę ocynkowaną. W 1992 r. wymieniono kamienną posadzkę w sieni na parterze na płytki ceramiczne. W 1995 r. wyremontowano elewacje od strony ul. Domańskiego. W latach 1999-2001 wykonano kapitalny remont budynku. Odremontowano wówczas elewacje, przywracając częściowo dawny wygląd elewacji od ul. Kilińszczaków, gruntownie też wyremontowano wnętrze.

Opis

Ratusz położony w centrum miasta, we wschodniej pierzei rynku (placu Wolności), pomiędzy ulicami Kilińszczaków od południa i Domańskiego od północy. Zajmuje dużą część przyrynkowego kwartału zabudowy. Fasadą zwrócony na zachód w kierunku rynku, elewacjami bocznych skrzydeł - w kierunku obu ulic.

Ratusz neorenesansowy, o formach nawiązujących do renesansu włoskiego i północnego. Trójskrzydłowy, złożony z korpusu głównego oraz skrzydeł bocznych - krótszego od południa i dłuższego, wtórnie dobudowanego od północy, będącego przedłużeniem bocznego ryzalitu elewacji frontowej. Budynek podpiwniczony, w partii korpusu i skrzydła południowego jednopiętrowy z użytkowym poddaszem, nakryty dwuspadowymi dachami. Ścięta narożna partia budynku, u styku ulicy Kilińszczaków i placu Wolności zaakcentowana przez szczyty dwóch poprzecznych dachów i usytuowaną na ich przecięciu wieżyczkę - sygnaturkę zwieńczoną baniastym hełmem z iglicą. Północna, zryzalitowana część korpusu głównego dwupiętrowa, z niskim parterem położonym na wysokości piwnic części południowej, nakryta dachem czterospadowym. Dobudowane skrzydło północne - również dwupiętrowe, z poddaszem nakrytym dwuspadowym dachem.

Budynek murowany z cegły, otynkowany. Stropy w piwnicach ceramiczne, odcinkowe, na kondygnacjach nadziemnych - drewniane, z podsufitką, otynkowane. Dach kryty dachówką ceramiczną - karpiówką

Elewacje korpusu głównego i skrzydła południowego z wydzielonym cokołem, na wysokości parteru boniowane, podzielone gzymsami - kordonowym i parapetowym na poziomie 1 piętra, zwieńczone belkowaniem i wydatnym gzymsem podokapowym. Przy ryzalicie zajmującym północną część fasady usytuowane główne wejście do budynku, poprzedzone podcieniem, dźwigającym nadbudowaną werandę. W ściętym narożniku wykusz na ozdobnych wspornikach. Skrajne, przylegające do narożnika partie fasady oraz południowej elewacji bocznej - zaakcentowane pozornymi ryzalitami o szerokości jednej osi okiennej, zwieńczone dwukondygnacyjnymi szczytami. Oryginalny detal zachowany na elewacjach korpusu głównego, podzielonych na wysokości piętra pilastrami o trzonach zdobionych diamentowymi kaboszonami. Otwory tej kondygnacji ujęte w obramienia o zróżnicowanej formie. W południowej części fasady szerokie, dwudzielne okna, przedzielone ozdobnym słupkiem, ujęte w opaski z uszakami. Nadproża okienne zwieńczone gzymsem z kroksztynami oraz ozdobnym łukiem „odciążającym”. W ryzalicie fasady, obramienia w formie aedikuli z jońskimi pilastrami i belkowaniem w zwieńczeniu. W dwóch osiach przylegających z obu stron do narożnika - dwudzielne okna ujęte opaskami z uszakami, zwieńczone trójkątnym naczółkiem. Detal elewacji skrzydła południowego odtworzony ok. 2000 r. bez rekonstrukcji obramień okiennych. Skrzydło północne od początku pozbawione jakiegokolwiek detalu.

Wnętrze ratusza półtora traktowe, z trójbiegową klatką schodową sytuowaną od podwórza, na przeciw głównego wejścia. Na piętrze w obrębie narożnego ryzalitu usytuowana aula nakryta tynkowanym stropem podzielonym belkami i zdobionym ornamentalną malaturą.

Obiekt dostępny w godzinach pracy urzędu.

Oprac. Maciej Słomiński, OT NID Szczecin, 21-07-2017 r.