Spoczywa na nim wiele osób zasłużonych dla Wadowic i Ziemi Wadowickiej w dwóch minionych stuleciach. Liczne grobowce i nagrobki są zabytkami o dużych walorach artystycznych.

Historia

Cmentarz parafialny założony został w 1820 roku zgodnie z edyktem cesarza austriackiego Józefa II z 1797 r. nakazującym lokalizację miejsc pochówku zmarłych poza terenami przykościelnymi i zamieszkanymi. W 1822 r. wzniesiono mur i budynek bramny. Pierwotnie nekropolia zajmowała obszar o połowę mniejszy niż obecnie, od 1924 była kilkukrotnie powiększana i aktualnie zajmuje teren o pow. ok. 3 ha. Od 1985 r. cmentarzem administruje parafia pw. św. Piotra Apostoła (do tego czasu zarządcą nekropolii była parafia Ofiarowania Najświętszej Marii Panny). Od 1995 r. na terenie cmentarza prowadzone są prace rewaloryzacyjne.

Opis

Cmentarz położony jest w środkowej części Wadowic w terenie o nieznacznym nachyleniu w kierunku wschodnim. Założony został na planie zbliżonym do prostokąta. Od ulicy oddzielony jest ceglanym murem z budynkiem bramnym wzniesionym w 1822. Jest to budowla klasycystyczna, z cegły, potynkowana, z prześwitem przejazdowym i dwoma lokalnościami bocznymi. Fasada trójosiowa, boniowana, z trzema prostokątnymi wnękami ujętymi parami kolumn doryckich dźwigających belkowanie, nad którym znajduje się mur attykowy flankowany filarkami. Na attyce napis „Błogosławieni umarli którzy umierają w Panu”. Nad belkowaniem trójkątny szczyt z datą „A.D. 1822”. Poniżej w polu płyciny emblematy Alfa, Omega i Pax. Ujęty portalem otwór bramny zamyka masywna, drewniana brama klasycystyczna. Od bramy w głąb cmentarza prowadzi aleja główna, którą przecinają prostopadle alejki boczne wyznaczające 23 sektory z kwaterami o zróżnicowanych wymiarach i dużym zagęszczeniu mogił. W centralnej części nekropolii usytuowana jest eklektyczna kaplica grobowa rodziny Słapów z 1862 (od 1945 kaplica parafialna), murowana z cegły, potynkowana, prostokątna, nakryta dachem dwuspadowym z wieżyczką na sygnaturkę. Obecnie na cmentarzu znajduje się ok. 5000 grobów. Spoczywa tu wiele osób zasłużonych dla Wadowic i Ziemi Wadowickiej m.in. burmistrzów, dyrektorów szkół, nauczycieli profesorów gimnazjalnych, księży, literatów, wojskowych-generałów, działaczy społecznych i kulturalnych. Są tu m.in. groby Tytusa Zegadłowicza z Gorzenia Górnego, profesora wadowickiego gimnazjum w latach 1868-1887, ojca Emila, wybitnego literata okresu międzywojennego oraz Czesława Panczakiewicza (1901-1958), wielce zasłużonego dla rozwoju turystyki beskidzkiej, inicjatora budowy schroniska na Leskowcu. Wiele grobowców i nagrobków to obiekty o dużej wartości artystycznej. Wyróżniają się grobowce: rodziny Stankiewiczów (z 1879 ) – eklektyczny, z kapliczką św. Józefa z Dzieciątkiem; Kamili Suknarowskiej (1909-1988), z płaskorzeźbą „Złożenie do grobu” autorstwa wybitnego rzeźbiarza Franciszka Suknarowskiego i rodziny Homme z 1932, projektu Józefa Pieniążka, z fasadą podzieloną pilastrami, z płaskorzeźbami aniołów, autorstwa znanego rzeźbiarza Wincentego Bałysa. Najstarsze zachowane nagrobki znajdują się na mogiłach Franciszka Labuckiego (zm. 1839 ), Katarzyny Buchelt (z 1839, żeliwny krzyż na kamiennym cokole) i Złotomiewa Mytkoża (zm. 1840, urna na cokole). Do najciekawszych należą nagrobki Michała Adwentowskiego zm. 1865 (neogotycki, z rzeźbą Chrystusa ustawioną na kuli), Wojciecha Zennermana zm. 1878 (z rzeźbą „Serce Jezusa” na postumencie zdobionym girlandami), Franciszka i Józefy Suknarowskich z 1938 (kamienna rzeźba żałobnicy stojącej pod wierzbą), autorstwa ich syna Franciszka Suknarowskiego i Jędrzeja Wowry (1864-1937) wybitnego beskidzkiego rzeźbiarza ludowego z Gorzenia Górnego pod Wadowicami. Ponadto na cmentarzu znajduje się m.in. Grób Nieznanego Żołnierza z 1922, pomnik powstańców z 1831 i 1863 (z 1870 przebudowany w 1982 ), grobowiec ojców Karmelitów i sióstr zakonnych Nazaretanek. Na terenie nekropolii rosną graby, tuje, lipy, jesiony, dęby, sosny, brzozy i świerki.

Zabytek dostępny.

Oprac. Tadeusz Śledzikowski, OT NID w Krakowie, 10-04-2020 r.