Historia

W XVI w. doszło do ostatecznego ukształtowania oraz wyboru lokalizacji rynku w Tarnowskich Górach, z czym związany był bezpośrednio rozkwit starego miasta, datowany na lata 1550-1582. Położony w obrębie rynku obiekt zwany zwyczajowo ,,Dom Sedlaczka’’ powstał w 1526 r. jako siedziba starostów ziemi bytomsko-tarnogórskiej. Zgodnie z informacjami źródłowymi w latach 1743-1818 w rzeczowej kamienicy mieściła się siedziba starostów bytomskich, o czym świadczy powstała w 1786 r. dekoracja stiukowa zdobiąca wejście główne z umieszczonym centralnie kartuszem herbowym z orłem królestwa Prus. W latach 50. XX w. orła zastąpiono wtórnie herbem miasta. Obiekt kilkukrotnie zmieniał właścicieli poczynając od przekazania go hrabinie Cosel przez Augusta II, budynek był własnością m.in. Paczyńskich, Reiswitzów oraz Donnersmarcków. Wśród odwiedzających dom gości należy wymienić postać Jana III, Augusta II, Augusta III, Juliana Ursyna Niemcewicza oraz Jana Wolfganga Goethego. Jednak to Jan Sedlaczek, kupiec czeskiego pochodzenia odcisną istotne piętno kupując w 1805 r. budynek i zakładając w nim winiarnie, istniejącą do dzisiaj, a do 1922 r. prowadzoną przez syna i wnuka założyciela. To od jego nazwiska obiekt do dziś zwany jest Domem Sedlaczka. Wśród istotnych funkcji obiektu należy wymienić ulokowanie w 1958 roku na piętrze siedziby działającego do dzisiaj muzeum miejskiego, oraz zachowanie autentycznej funkcji w obrębie piwnic i parteru w formie restauracji i winiarni ,,Sedlaczek’’. Obiekt kilkukrotnie remontowano na przestrzeni lat, ostatni gruntowny remont budynku miał miejsce w latach 1993-1995, a ostatnie prace remontowe (skupiające się na wnętrzach winiarni) przeprowadzono w latach 2012-2014.

Opis

Ustawiony frontem do drogi budynek zlokalizowany jest w obrębie zwartej zabudowy południowej pierzei rynku, pod numerem 1. Dom Sedlaczka położony jest w południowo-zachodnim narożniku na jednej linii z ratuszem zamykającym pierzeje od wschodu. Pełniący pierwotnie funkcje publiczne obiekt utrzymany w stylu renesansowym w części frontowej z elementami baroku w obrębie zachodniej dobudówki. Wzniesiony został na planie zbliżonym do prostokąta z czworobocznym dziedzińcem wewnętrznym. Obiekt cechuje się wkomponowaną w ciąg zabudowy zwartą, dwukondygnacyjną bryłą z użytkowym poddaszem. Jest to murowany, otynkowany budynek wykonany w części głównej z kamienia łamanego i przykryty odpowiednio dachem czterospadowym w części frontowej z wyodrębnioną facjatą w części zachodniej oraz obniżonym dachem dwuspadowym w obrębie dobudówek. Elewacja frontowa, niesymetryczna, czteroosiowa z otworem wejściowym na osi, pokreślonym półkolistym portalem z bogatą dekoracją sztukatorską w zwieńczeniu w formie kotary trzymanej przez umieszczone w narożnikach putta. Proste wydzielenie poszczególnych elewacji uzyskano poprzez zastosowanie listwy, szczyt podkreślono natomiast profilowanym gzymsem zastosowanym na całej długości. Pozostałe elewacje o analogicznym wystroju, niesymetryczne z charakterystycznymi dla obiektu kamiennymi opaskami w obrębie prostokątnych otworów okiennych, otwory wejściowe podkreślono natomiast poprzez wprowadzenie różnorodnych urozmaicających wystrój kamiennych portali. Wyróżniający się element stanowi również lekko ścięty narożnik zakończony rzeźbą przedstawiającą głowę husarza. Rozplanowanie wnętrza oparto o trzytraktowy układ z sienią nakrytą kolebką podkreśloną bogatą dekoracją żebrową w formie sieciowej na osi. W poszczególnych wnętrzach możemy spotkać także pozbawione dekoracji sklepienia kolebkowe, kolebkowe z lunetami, żaglaste na gurtach oraz proste wtórne stropy typu Kleina. W pokojach reprezentacyjnych zachowały się XVII i XVIII wieczne stropy drewniane o dekoracji roślinnej nawiązującej stylistycznie do epoki renesansu. Wśród posadzek dominują natomiast płyty marmurowe oraz terakota. Brak informacji o oryginalnym wyposażeniu wnętrz.

Zabytek dostępny z zewnątrz, możliwe zwiedzanie wnętrza w ramach istniejących przestrzeni publicznych jak: Muzeum w Tarnowskich Górach oraz funkcjonująca do dzisiaj Restauracja-Winiarnia Sedlaczek (zgodnie z cennikiem oraz dostępnymi na stronie aktualnymi godz. otwarcia).

Oprac. Agata Mucha, OT NID w Katowicach, 21.04.2015 r.