W otoczeniu park krajobrazowy łączący się z krajobrazem naturalnym.

Historia

Tarnogóra założona została przez Jana Tarnowskiego hetmana wielkiego koronnego na gruntach królewskiej wsi Ostrzyca; w 1548 r. otrzymała prawa miejskie. Istniało tu obronne „fortalicium”, stanowiące siedzibę kolejnych starostów lub dzierżawców. W roku 1750 r. ówczesny starosta Antoni Granowski założył na drugim brzegu Wieprza, przy głównym trakcie komunikacyjnym miasteczko Izbicę, do której przesiedlono tarnogórskich żydów, zaś słabo rozwijająca się Tarnogóra w 1869 r. utraciła prawa miejskie. Na pocz. XIX w. właścicielami Tarnogóry byli krótko Czartoryscy, następnie Ignacy Horodyski, a od 1823 r. Józef Czyżewski, generał wojsk polskich, który w latach 1830-1840 wzniósł tu, zachowany do naszych czasów, murowany pałac. W rękach rodziny Czyżewskich majątek pozostał do 1910 r., kiedy po Stanisławie wygasła męska linia rodu i Tarnogórę otrzymał jego siostrzeniec Władysław Smorczewski, gospodarujący tu do II wojny światowej. Po wojnie pałac przeznaczono na szkołę i funkcja ta jest kontynuowana.

Opis

Zespół dworsko-parkowy położony jest we wschodniej części wsi, po południowej stronie drogi lokalnej. Składa się z pałacu poprzedzonego podjazdem i owalnym gazonem, po którego zachodniej stronie znajdują się nowe budynki w miejscu dawnej oficyny, zaś po stronie wschodniej pozostałości zabudowań folwarcznych. Od południowego zachodu rozległy park i ogrody użytkowe, całość otoczona od wschodu i południua meandrującym Wieprzem. Pałac. Późnoklasycystyczny z elementami neogotyku. Elewacją frontową zwrócony na pn. Wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, z okrągłą wieżą przy południowo zachodnim narożniku i późniejszym przedsionkiem od wschodu. Jednokondygnacjowy, z piętrową częścią środkową od frontu i (ze względu na spadek terenu) dwukondygnacjowy od ogrodu; podpiwniczony. Układ wnętrza wielodzielny, dwutraktowy, z hallem i salonem na osi; w części środkowej i zachodniej trakty rozdzielone korytarzem. Murowany z cegły, otynkowany. Wewnątrz stropy drewniane, w piwnicach sklepienia kolebkowe. Nad korpusem dach czterospadowy, nad portykiem dwuspadowy, nad wieżą stożkowy, kryte blachą. Elewacja frontowa jedenastoosiowa, z trójosiową piętrową partią środkową, poprzedzoną czterokolumnowym, toskańskim portykiem w wielkim porządku, zwieńczonym niskim, trójkątnym frontonem; w belkowaniu portyku data 1840. Elewacja ogrodowa dwukondygnacjowa, niesymetryczna, dziesięcioosiowa, z dwupoziomowym tarasem od wschodu. Elewacja zachodnie ukształtowana w formie neogotyckiego romantycznego „zameczku”, z wtopioną w południowo-zachodnie naroże wieżą. Zwieńczona gzymsem kroksztynowym i krenelażem. W elewacji otwory okienne o zróżnicowanym kształcie i wielkości, m.in.: na piętrze szerokie okno wypełnione stolarką w typie mauretańskim; w przyziemiu okulus oraz prostokątne okna umieszczone w dwuarkadowej wnęce wspartej na półkolumnach. Wszystkie elewacje pałacu o analogicznych podziałach horyzontalnych w postaci prostych gzymsów kordonowych na wysokości cokołu i pod oknami oraz profilowanego gzymsu modylionowego w zwieńczeniu. Otwory okienne w elewacjach północnych., południowych i wschodnich prostokątne, zwieńczone prostymi gzymsami. We wnętrzu zachowana część dawnego wystroju: klasycystyczne sztukaterie, drewniane boazerie i ozdobne obramienia otworów okiennych i drzwiowych, wielobarwne posadzki ceramiczne i parkiety, piece kaflowe i neorenesansowy kominek w hallu. Park krajobrazowy o charakterze romantycznym, znacznie powiększony na przełomie XIX i XX w. Założony na wysokiej krawędzi doliny Wieprza o zróżnicowanej konfiguracji terenu. Składa się z części przypałacowej z podjazdem i gazonem; ogrodu górnego z pozostałościami alei lipowych i szpalerów grabowych oraz ogrodu dolnego z alejkami o swobodnym układzie, z polankami i salonami ograniczonymi wijącą się rzeką i sadzawkami. Od północnego zachodu w obręb parku włączone sady. Od frontu zachowane fragmentarycznie murowane ogrodzenie o cechach neogotyckich.

Obiekt dostępny, obecnie szkoła

Oprac. Bożena Stanek-Lebioda, OT NID w Lublinie, 3.10.2014 r.