Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

park miejski im. Jana Kasprowicza - Zabytek.pl

park miejski im. Jana Kasprowicza


park koniec XIX w. Szczecin

Adres
Szczecin

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. Szczecin, gm. Szczecin

Największy park Szczecina zachował rozplanowanie z początku XX w.o wybitnych walorach krajobrazowych, nasadzenia drzew i krzewów oraz oryginalne elementy małej architektury: most na jeziorze Rusałka, kamienne schody, mury oporowe i balustrady ambon widokowych.

Park Kasprowicza stanowi część rozległego założenia parkowo-leśnego łączącego ciągłym pasmem zieleni śródmieście Szczecina z Puszczą Wkrzańską.

Historia

Rozległe założenie parkowe powstało na gruntach majątku Friedrichshof oddalonego na zachód od strefy umocnień Szczecina przy szosie do Tanowa, obecnej al. Wojska Polskiego. Majątek był własnością Johannesa Heinricha Quistorpa (1822-1899), kupca i przemysłowca. Po zniesieniu w 1873 r. statusu twierdzy ograniczającego rozbudowę miasta, grunty majątku przeznaczono na budowę willowego przedmieścia Westend, ob. Łękno, na wzór podobnych dzielnic Londynu i Berlina. Na obszernych działkach powstały stylowe siedziby wkomponowane w efektownie zaaranżowane ogrody. Quistorp polecił w 1880 r. założyć na gruntach między obecną al. Wojska Polskiego a doliną strumienia Osówka sady owocowe. Wraz z rozbudową dzielnicy willowej przyległe tereny plantacji i sadów były stopniowo zabudowywane. W końcu XIX w. część sadu wraz z nienadającym się do zabudowy zboczem doliny przekształcono w ozdobne założenie ogrodowo-parkowe o bogatym programie rekreacyjnym. Odcinek potoku został uformowany w esowato wydłużone jezioro z wyspą na północnym krańcu, z mostem flankowanym pawilonami. W parku zostały wytyczone trasy dla spacerowiczów, do jazdy konnej i rowerowej. Powstała wówczas główna oś założenia - szeroka promenada przecinająca zbocze i łącząca park z Lasem Arkońskim. Na najwyższym wzniesieniu, w otoczeniu kobiercowego kwietnika i formowanych krzewów ustawiono pomnik poety Ernsta Moritza Arndta, którego twórczość i pamięć o nim była szczególnie kultywowana w rodzinie fundatora. Na wzniesieniach rozmieszczono ambony widokowe z miejscami do odpoczynku. Plac koncertowy i plac zabaw dla dzieci zlokalizowano w dolinie po zachodniej stronie jeziora. Wyjątkową atrakcję parku stanowiła imitacja górskiej scenerii - ogród skalny wzniesiony z bloków kamiennych i betonu. Pierwotnie powierzchnia parku obejmowała ok. 40 ha. Park był dostępny dla publiczności, a w 1909 r. został przekazany miastu przez Martina Quistorpa - syna Johannesa Heinricha. Na obrzeżach parku funkcjonowały lokale gastronomiczne: restauracja Haus am Westendesee przy wschodnim brzegu jeziora z przystanią gondoli, restauracja w dawnym młynie u zbiegu ulic Słowackiego - Zaleskiego działająca do lat 30. XX w. (obecnie znajdują się tu budynki Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technicznego), kawiarnia Wiesegrund u zbiegu ulic Słowackiego i ks. Piotra Skargi oraz działające sezonowo pijalnie mleka i piwiarnie. Część terenu parkowego po 1919 r. uległa parcelacji pod zabudowę willową przy ul. Wyspiańskiego i Ogińskiego. W latach 1929 -1931 we wschodniej części parku przyległej do ul. ks. P. Skargi wybudowano klinikę dla kobiet, obecnie Szpital Wojskowy. Plan miasta z 1939 r. ukazuje nowe granice parku i rozplanowanie alejek z główną promenadą Goethe-Weg. Granice parku wraz z rozplanowaniem zachowały się bez zmian do obecnych czasów. Park nazywano kolejno Quistorp Obst-Anlagen, oraz Quistorp-Park - dla upamiętnienia nazwiska jego założyciela.

Ze względu na zły stan techniczny jeszcze przed 1945r. z terenu parku usunięto pomnik E. M. Arndta. Po 2. wojnie światowej rozebrano obiekty gastronomiczne w sąsiedztwie jeziora Rusałka. Park zachował oryginalne walory krajobrazowo- przyrodnicze pozostając ulubionym miejscem wypoczynku szczecinian. Zgodnie z projektem Zbigniewa Abrahamowicza w latach 1974-1976 powstał na terenie parku Teatr Letni im. Heleny Majdaniec z widownią na 4700 miejsc. W 1979 r. na osi promenady w sąsiedztwie ul. ks. Piotra Skargi wzniesiono zaprojektowany przez Gustawa Zemłę pomnik Trzech Orłów zwany również Pomnikiem Czynu Polaków. Nieopodal Teatru Letniego w 1994 r. umieszczono na betonowym przęśle rzeźbę plenerową „Ogniste Ptaki” wykonaną w 1975 r. przez Władysława Hasiora. W zachodniej części parku, u podnóża wzniesienia z amboną widokową, przetrwały relikty betonowych umocnień dawnego ogrodu alpejskiego.

Opis

Park o powierzchni 27,03 ha znajduje się w północno-zachodniej części miasta, w granicach osiedla Łękno. Położony jest na skarpie Doliny Niemierzyńskiej (28,8 m n.p.m.) o malowniczym tarasowo ukształtowanym zboczu nachylonym w kierunku północno-zachodnim z wydłużonym Jeziorem Rusałka (13 m n.p.m.) u podnóża. Granice parku wyznaczają ulice: Zaleskiego (od zach.) i J. Słowackiego (od płn.-zach.). Park graniczy z terenami ogrodów przydomowych przy ul. St. Wyspiańskiego oraz parcelami zabudowań zlokalizowanych przy ul. ks. Piotra Skargi.

Szerokie płaszczyzny trawników są tłem dla komponowanych grup drzew i krzewów zróżnicowanych wielkością, barwą i fakturą ulistnienia. Roślinność parku wyróżnia się bogactwem gatunków i odmian w tym rzadko spotykanych. Podczas inwentaryzacji zieleni przeprowadzonej w 1989 r. naliczono 232 gatunki i odmiany. Wejście do parku od ul. ks. Piotra Skargi akcentują wielopniowe skrzydłoorzechy kaukaskie (Pterocarya fraxinifolia) zestawione z drzewami wiśni (Prunus serrulata `Kanzan`). Drzewa te stanowią oprawę krajobrazową Pomnika Czynu Polaków. Od pomnika w kierunku ul. Zaleskiego prowadzi szeroka aleja rozdzielona szpalerem lip (Tilia x europea). W najwyżej położonej części parku, na koronie skarpy, wokół prostokątnego placu rośnie szpaler kasztanowców zwyczajnych (Aesculus hippocastanum). Na trawnikach między wzniesieniem a aleją rosną grupy drzew i krzewów, najliczniej reprezentowane są gatunki iglaste: jodła nikko (Abies homolepis), jodła Veitcha (Abies veitchii), jodła jednobarwna (Abies concolor), daglezje (Pseudotsuga menziesii, Pseudotsuga menziesii var. glauca), choina kanadyjska (Tsuga canadensis). Z okazami drzew iglastych sąsiadują dęby (Quercus robur) i buki (Fagus silvatica, Fagus silvatica f. purpurea) nasadzone w grupach i jako syngieltony. Na terenie położonym poniżej alei lipowej rosną odmiany sosen: sosna żółta (Pinus ponderosa), sosna Jeffreya (Pinus jeffreyi), sosna czarna (Pinus nigra). Z gatunków liściastych rosną tu: kłęk kanadyjski (Gymnocladus dioicus), jesion mannowy (Fraxinus ornus), brzoza papierowa (Betula papyrifera). Z interesujących drzew rosnących w różnych częściach parku należy wymienić sosny wejmutki (Pinus strobus), świerki serbskie (Picea omorika), brzozę brodawkowatą odm. piramidalnej (Betula pendula `Fastigiata`). W dolinie przy jeziorze Rusałka rosną: cypryśnik błotny (Taxodium distichum), wierzba biała (Salix alba), wierzba płacząca (Salix x sepulcralis `Chrysocoma`), wiąz polny (Ulmus minor), grujecznik japoński (Cercidiphyllum japonicum). W pobliżu Teatru Letniego rosną krzewy ozdobne: kłokoczka kaukaska (Staphylea colchica), odmiany derenia (Cornus alba, Cornus mas), oczary (Hamamelis virginiana, Hamamelis japonica).

Teatr Letni z obszaru parkowego jest wygrodzony metalowym płotem. Scena i widownia usytuowane są na stoku po północnej stronie alei. Po południowej stronie promenady znajdują się pawilony gastronomiczne i plac zabaw dla dzieci. W części zachodniej parku od strony ul. Zaleskiego dominują drzewa liściaste: buki i klony tworzące zwarty masyw osłaniający teatr i promenadę. Wzdłuż promenady zachował się odcinek trasy do konnej jazdy zaznaczony formowanym żywopłotem głogu z domieszką klonu i grabu. W północno-zachodniej części parku, u zbiegu ulic Zaleskiego i Słowackiego, na niewielkim wzniesieniu znajduje się polana porośnięta murawą. Rosnące na zboczach wzniesienia drzewa i krzewy (graby, klony, głogi, brzozy) szczelnie osłaniają jej wnętrze. Od wschodu polana graniczy z terenem dawnego ogrodu różanego o trzech poziomach tarasów wzmocnionych kamiennymi murami oporowymi. Północną część parku, przy ul. Słowackiego zajmuje jezioro Rusałka o powierzchni 3 ha. W zachodniej części jeziora znajduje się wyspa z grupą drzew (dąb, lipa, wierzba, olsze). Wejście na teren parku z ulicy Słowackiego ułatwiają dwa mosty przerzucone przez jezioro: oryginalny most łukowy i mały most betonowy usytuowany w sąsiedztwie wylotu ul. Żupańskiego.

Park dostępny bez ograniczeń.

Oprac. Anna Walkiewicz, OT NID w Szczecinie, 20.04.2015 r.