Unikatową wartość w skali regionu mają ryglowy barokowy dwór i towarzyszące mu budynki, a także malarski wystrój sali balowej z przedstawieniami włoskich aktorów z commedii del’arte.

Historia

Dwór w Świerznie powstał w latach 1718-1723 jako rezydencja Bogusława Bodo von Flemminga (1671-1732). Zdobywszy wykształcenie na europejskich uniwersytetach, służył on jako oficer gwardii elektora brandenburskiego. W 1699 r. wstąpił na służbę Augusta Mocnego, w której doszedł do stopnia generała porucznika kawalerii. W 1717 r. opuścił armię, a następnie przystąpił do budowy rezydencji, której projekt przywiózł być może z Drezna. Na budowę swej siedziby w Świerznie wybrał miejsce nieopodal tzw. starego pałacu. Kontrakt na realizację prac zawarł w 1718 r. z budowniczym Andrzejem Haase ze Stargardu. Rozpoczęte w tym samym roku prace ukończono w stanie surowym w 1723 r. Polichromię Sali balowej wykonano w 1728 r., a drobne prace wykończeniowe prowadzono do 1730 r. Zgodnie z projektem oś założenia zamknąć miał trójskrzydłowy, ryglowy pałac, który jednak nigdy nie powstał. Zbudowano natomiast ryglowe skrzydła boczne, zamykające dziedziniec z trzech stron. Skrzydła zachodnie i południowo-zachodnie miały służyć jako oficyny, ostatecznie jednak od początku pełniły funkcję dworu. Skrzydło wschodnie - zgodnie z pierwotnym planem - mieściło stajnie, a południowo-wschodnie służyło jako oficyna mieszkalna. W 1764 r rozebrano „stary pałac”. Pod koniec XVIII w. na jego miejscu, na osi założenia wzniesiono dwa gołębniki flankujące bramę wjazdową do parku - dawnego ogrodu francuskiego. W połowie XIX w. przebudowano budynki wschodni i zachodni dodając środkowe ryzality. W latach 1923-1925, gdy właścicielem zespołu był hrabia Hahn przebudowano ryzalit i ściany skrzydła zachodniego. W latach 1937-1938, za czasów Hansa Siegfrieda von Rüxleben wyremontowano odremontowano część budynków oraz poddano konserwacji wystrój sali balowej.

Po 2. wojnie światowej Od 1952 r. zespół użytkowany był przez gospodarstwo rolne. W latach 1975-1981 Pracownie Konserwacji Zabytków ze Szczecina rozpoczęły remont budynków. W 1993 r. obiekt został sprzedany prywatnym właścicielom. Obecnie oczekuje na pełną rewaloryzację.

Opis

Zespół dworsko-parkowy w Świerznie położony jest w zachodniej części wsi, po północnej stronie drogi wiejskiej, na zachód od kościoła parafialnego. Poszczególne budynki usytuowane są symetrycznie wzdłuż osi założenia, tworząc kształt podkowy. Wjazd na teren zespołu prowadzi aleją od drogi, a następnie pomiędzy dwoma wydłużonymi budynkami gospodarczymi, z których każdy łączy się z parą rozmieszczonych symetrycznie po obu stronach osi, prostopadłych do siebie skrzydeł tworzących zamknięcie dziedzińca od południa, wschodu i zachodu. Od strony północnej dziedziniec zamykają dwa gołębniki flankujące wjazd do parku. Dawny dwór, położony w zachodniej ścianie dziedzińca skomunikowany jest łącznikiem z usytuowaną od południa prostopadłą do niego oficyną, mieszczącą salę balową. Symetrycznie po przeciwnej stronie wjazdu, usytuowano drugą oficynę, która łączy się bramą z dawną stajnią i wozownią we wschodniej ścianie dziedzińca.

Budynki zespołu utrzymane są w skromnych formach barokowych, nawiązujących do miejscowej tradycji budownictwa ryglowego. Skrzydła po bokach dziedzińca (dwór i stajnia z wozownią) założone zostały na rzucie wydłużonych prostokątów z ryzalitami pośrodku dłuższych elewacji, oficyny flankujące od południa wjazd na dziedziniec mają rzut krótkich prostokątów, zaś oba gołębniki - ośmioboków. Wszystkie cztery skrzydła są parterowe, nakryte dachami mansardowymi z naczółkami, piętrowe ryzality dworu i stajni z wozownią oraz facjatki obu oficyn po południowej stronie dziedzińca - dachami dwuspadowymi. Dwukondygnacyjne gołębniki są zwieńczone zostały ostrosłupowymi hełmami. W połaciach dachowych dworu rozmieszczono od frontu dwie lukarny oraz świetliki w formie „wolich oczu”. Dwór z oficyną jest podpiwniczony całkowicie, druga oficyna - częściowo. Budynki gospodarcze przy wjeździe, znacznie niższe od usytuowanych przy dziedzińcu, nakryte są dachami dwuspadowymi.

Budynki podworskie pierwotnie wzniesione w konstrukcji ryglowej wypełnionej cegłą, posadowione zostały na piwnicach i podmurówkach murowanych z cegły i kamienia polnego (oficyna południowo wschodnia). Duża część istniejących obecnie ścian dworu i stajni z wozownią, a także ściany działowe oficyny - wymurowane zostały z cegły, nowe ściany drugiej oficyny oraz obu budynków gospodarczych przy wjeździe - są ceglane, ze zrekonstruowaną w licu konstrukcją ryglową. Dachy wszystkich budynków pokryto dachówką-karpiówką. W piwnicach oficyny dworu zachowały się sklepienia kolebkowe z lunetami. Nad pozostałymi kondygnacjami poszczególnych skrzydeł przetrwały stropy drewniane, które jednak w większości pomieszczeń dworu oraz oficyny wschodniej zastąpiono nowymi, ceramicznymi na belkach stalowych.

Elewacje poszczególnych skrzydeł rozwiązane zostały z zachowaniem symetrii. Fasada dworu jest dziewięcioosiowa, z trójosiowym piętrowym ryzalitem pośrodku, mieszczącym główne wejście do budynku. Narożniki ryzalitu zaakcentowane zostały ośmiobocznymi wieżami, które dźwigają wieńczący całość trójkątny szczyt. Nad wejściem obie wieże połączone są balkonem. Analogiczne, choć uproszczone podziały z piętrowym ryzalitem pośrodku zastosowano w elewacji stajni. Symetrię frontowych elewacji oficyn podkreślają szerokie facjatki zwieńczone trójkątnymi szczytami. Na południowej elewacji szczytowej stajni zachowała się tablica pamiątkowa z tarczą herbową, datą przebudowy 1923 oraz inicjałami „S. G. v. H. S” .

Wnętrza dworu i oficyny mają w większości układ dwutraktowy. W obrębie środkowych ryzalitów dworu usytuowane są hall wejściowy i salon ogrodowy, obok nich, w prawej części budynku znajduje się obszerny salon z kominkiem zajmujący szerokość obu traktów. W oficynie dworskiej, po prawej stronie od środkowej sieni mieści się poprzecznie usytuowana sala balowa, zajmująca całą szerokość budynku. Zachowała się tu empora dla orkiestry oraz barokowa polichromia na drewnianej fasecie stropu, mającego formę sklepienia zwierciadlanego. Wykonane w 1728 r. malowidło przedstawia stojących za balustradą muzykantów i włoskich aktorów odgrywających postacie z commedii dell’arte - Pantalona, Kapitana, Arlekina, Doktora i innych. Druga z oficyn ma układ dwu- i półtraktowy.

Zwiedzanie zespołu możliwe jest po uzgodnieniu z właścicielem.

oprac. Maciej Słomiński OT NID Szczecin, 07-07-2016.