Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

park - Zabytek.pl

Adres
Świerzno

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. kamieński, gm. Świerzno

Park rezydencjonalny w Świerznie jest najwcześniejszą na Pomorzu Zachodnim realizacją założenia typu entre cour et jardin.

Szczególną wartością rozplanowania przestrzennego parku jest wprowadzenie układu kanałów na wzór holenderski.

Historia

Założenie dworsko-parkowe powstało w latach 1718-1730 z fundacji generała-porucznika Bogusław Bodo von Flemming (1671-1732). Świerzno było własnością tej rodziny już w XIV w. Po wieloletniej służbie wojskowej, początkowo u elektora brandenburskiego, następnie u Fryderyka Augusta z dynastii Wettinów, późniejszego króla polskiego Augusta II Mocnego, w 1717 r. zakończył on służbę wojskową i osiadł w Trzęsaczu. Wkrótce przystąpił do budowy okazałego dworu myśliwskiego w Świerznie, miejscowości położonej wśród lasów. Nowa rezydencja miała wzmocnić prestiż rodu, a jej rozplanowanie przestrzenne podkreślić funkcję reprezentacji i wypoczynku.

Projekty nowej rezydencji są znane z katalogu zabytków powiatu kamieńskiego autorstwa G. Bronischa i W. Ohlego, opublikowanego w 1939 r. Autorzy katalogu przypisali te projekty budowniczemu Johannowi Andreasowi Haase ze Stargardu, z którym został podpisany kontrakt na wykonanie prac budowlanych. Jednak porównanie rysunków ze skalą zrealizowanego założenia wskazuje na projektanta znającego trendy w europejskiej sztuce ogrodowej i umiejętnie łączącego wzory francuskie (cour d`honneur) z holenderskimi (system kanałów). Takim artystą mógł być architekt Jan Fryderyk Knoebel, drezdeńczyk, związany z hrabią Jakubem Henrykiem von Fleming, bratem Bogusława Bodo.

Nowy dwór został usytuowany na lekko wyniesionym terenie otoczonym przez bagniste łąki, na którym stał tzw. stary zamek z 1665 r. Konfiguracja terenu została wykorzystana w komponowaniu malowniczej dyspozycji przestrzennej barokowego założenia dworsko-ogrodowego. Całość założenia o długości 440 m rozplanowano symetrycznie wzdłuż osi północ-południe. Wjazd główny od południa z drogi wiejskiej został poprowadzony groblą z aleją kasztanowców w kierunku prostokątnego dziedzińca otoczonego z trzech stron budynkami o konstrukcji częściowo ryglowej, częściowo murowanej. Wytyczony zabudową dziedziniec honorowy łączył się z geometrycznie rozplanowanym parkiem typu francuskiego, którego główną oś przy północnej granicy zamykał posąg Flory. Park z dekoracyjnymi parterami i owalnymi sadzawkami w czterech gabinetach usytuowanych w centrum założenia, został otoczony alejami lip i kasztanowców. Po zachodniej stronie założono warzywnik i sad. Przyległy teren został wzorem holenderskim otoczony systemem kanałów wodnych. Zgodnie z barokową tendencją łączenia przestrzeni o różnych funkcjach, główną oś północ-południe przecięto dwiema prostopadłymi osiami wschód-zachód: jedną wiążącą zabudowania dworskie z kościołem i drugą łączącą park z dziedzińcem folwarcznym.

Zamierzone plany nie zostały zrealizowane w całości. Po śmierci hrabiego Świerzno przeszło w wianie jego najmłodszej córki w posiadanie rodu von Wartensleben. Dwór stracił charakter rezydencji na rzecz funkcji gospodarczych. Budynek określany jako „stary zamek” stojący między dziedzińcem honorowym a ogrodem był użytkowany do 1764 r., kiedy to został rozebrany. W końcu XVIII stulecia w jego miejscu, na granicy dziedzińca i ogrodu zbudowano dwa gołębniki w formie ośmiobocznych wież flankujących bramę do ogrodu. Przy drodze dojazdowej od południa wzniesiono dwa budynki gospodarcze. Założenie parkowe w XIX w. zostało powiększone o przyległe przestrzenie łąk i ukształtowane w duchu krajobrazowym.

Na zjeździe Konserwatorów Niemieckich w 1910 r. założenie ogrodowo-parkowe w Świerznie zostało uznane za dzieło zabytkowe wymagające ochrony.

W latach międzywojennych majątek był własnością hrabiego Hahna, a w latach 1936-1945 Hansa Siegfrida von Ruexleben. Po II wojnie światowej zespół dworski do 1952 r. był użytkowany przez wojska radzieckie. Później majątek przejęły Państwowe Gospodarstwa Rolne. W latach 1975-1981 Pracownie Konserwacji Zabytków w Szczecinie rozpoczęły prace przy rewaloryzacji zespołu i została opracowana dokumentacja ewidencyjna parku. W 1993 r. zespół dworsko-parkowy został sprzedany prywatnemu nabywcy.

Opis

Zespół rezydencjonalny zaprojektowany w układzie entre cour et jardin (pałac pomiędzy dziedzińcem a ogrodem) nie zostało zrealizowane w całości. Po rozebraniu w 1764 r. dawnej siedziby nie wybudowano zaprojektowanego w to miejsce dworu. Powstała rezydencja rozplanowana symetrycznie wzdłuż osi o układzie południkowym S – N, z głównym wjazdem od południa, z wiejskiej drogi, dojazdową aleją kasztanowcową (poprowadzoną przez groblę) do dziedzińca honorowego. Prostokątny dziedziniec otoczony z trzech stron symetrycznie rozmieszczoną zabudową ryglową, jest niezabudowany od północy. Para gołębników-wież akcentuje granicę między dziedzińcem a regularnym ogrodem rozplanowanym wzdłuż głównej osi kompozycyjnej pokrywającej się z układem alei. Niegdyś, na zakończeniu alei, na płn. granicy ogrodu była umieszczona rzeźba Flory. Oś poprzeczną wyznacza w centrum ogrodu droga prowadząca dawniej do zabudowań folwarcznych. Przecięcie obu osi kompozycyjnych zostało zaakcentowane kolistym rondem. Przyległe, centralne kwatery zostały ozdobione grabowymi szpalerami. Od zachodu ogród sąsiaduje z terenem ogrodów użytkowych. Oba ogrody, ozdobny i użytkowy są otoczone od stron zachodniej, północnej i wschodniej rowem wyznaczającym granice założenia barokowego. Boczna aleja kasztanowcowa prowadzi do kościoła położonego we wschodniej części wsi.

W szacie roślinnej parku zostały rozpoznane 47 gatunki i odmiany drzew, głównie pochodzenia rodzimego. Dominującym gatunkiem jest kasztanowiec tworzący aleje budujące strukturę przestrzenną założenia. Drugim gatunkiem pod względem liczebności są graby w szpalerach przerośniętych żywopłotów wyznaczających ślady barokowych bosketów. Ponadto na terenie parku przetrwało wiele drzew o cechach pomników przyrody: dęby, jesiony i lipy. Najstarsze okazy drzew to kasztanowce, dęby i jesiony, wiek najstarszych okazów wynosi ok. 250-300 lat.

Własność prywatna. Obiekt niedostępny.

Opr. Anna Walkiewicz OT NID Szczecin, 28.05.2018 r.

Rodzaj: park

Styl architektoniczny: barokowy

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_ZZ.29918, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_ZZ.22910