Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. Wniebowstąpienia Pańskiego - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. Wniebowstąpienia Pańskiego


kościół 1617 r. Strabla

Adres
Strabla, Pałacowa 6

Lokalizacja
woj. podlaskie, pow. bielski, gm. Wyszki

Wartości historyczne obiektu związane są z fundatorami i kolatorami pochodzącymi ze znanych rodów Podlasia i Rzeczypospolitej: Turowskimi, Kurzenieckimi, a zwłaszcza hrabiami Starzeńskimi, którzy byli jedną z najmożniejszych i najwybitniejszych rodzin Polski.

Wartości zabytkowe kościoła wiążą się też z osobą wybitnego architekta Jana Henryka Klemma, nadwornego budowniczego Branickich, który odbudował fasadę strabelskiego kościoła w stylu będącym połączeniem cech późnego, uspokojonego baroku i wczesnego klasycyzmu.

Historia

W 1536 r. ziemie, na których powstała Strabla zostały nadane Maciejowi z Krajny, który wybudował tu swój dwór oraz, być może, wzniósł przy rezydencji kaplicę dworską. Był on wybitnym humanistą, bibliofilem, a także nadwornym lekarzem królowej Bony oraz Zygmunta Starego. W 1612 r. ówczesny dziedzic Strabli Adam Turowski, stolnik wiski nadał parafii strabelskiej trzy włóki ziemi. Nowy drewniany kościół parafialny został wzniesiony z drewna w 1617 roku. Tenże Adam Turowski w 1629 r. dokonał kolejnej fundacji, tym razem kościoła murowanego istniejącego do dzisiaj. W 1717 r. Michał Marcin Kurzeniecki, który był dziedzicem Strabli na pocz. XVIII w., oddał dobra w zastaw unickim bazylianom z Supraśla. W 1721 r. opat supraski i metropolita kijowski Leon Kiszka przyłączył parafię do Kościoła unickiego. Sytuacja taka trwała ok. 30 lat. Późniejsi dziedzice zwrócili świątynię Kościołowi rzymskokatolickiemu. W 1766 r. kościół uległ katastrofie budowlanej (runęła fasada wraz z chórem muzycznym). Odbudował go Maciej Maurycy Starzeński (1717-1787), starosta brański, bielski i goniądzki, właściciel majątku. Projektantem nowej fasady był zapewne Jan Henryk Klemm. W trakcie odbudowy wzmocniono też szkarpami boczne elewacje. Konsekracji świątyni dokonano przed 1777 rokiem. W latach 1859-1861 został przeprowadzony gruntowny remont kościoła dzięki funduszom Wiktora hr. Starzeńskiego. W 1915 r. kościół wraz ze wsią został spalony przez kozaków. W 1941 r. odłamki bomb uszkodziły dach. W latach 50. XX w. prowadzono prace remontowe, w 1966 r. konserwowano polichromie, w 1967 r. zainstalowano nowe organy, w 1986 r. zbudowano nową drewnianą wieżyczkę z sygnaturką. W 2000 r. przeprowadzono remont elewacji. W 2004 r. prowadzono prace remontowe przy kościele i jego otoczeniu. W 2005 r. obiekt został laureatem nagrody konkursu Generalnego Konserwatora Zabytków „Zabytek zadbany”.

Opis

Kościół usytuowany w pn.-zach. części wsi, na pn. od drogi wiodącej ze Strabli do wsi Doktorce, ustawiony w centralnej części cmentarza przykościelnego ogrodzonego murem kamiennym, z bramą główną od zach. i dwoma furtkami od pd. i wsch. Orientowany. Styl: lokalna odmiana późnego renesansu, fasada barokowo-klasycystyczna.

Zbudowany na rzucie prostokąta z półkoliście zamkniętym prezbiterium i zakrystią od pn. Nawa główna nakryta dachem dwuspadowym, w którym dwie wieloboczne, drewniane wieżyczki: jedna w części środkowej nawy, druga większa nad kruchtą, zwieńczona krzyżem. Kościół murowany z kamienia i cegły, tynkowany, dach i wieżyczki pokryte blachą. Fasada bezwieżowa, jednoosiowa, zwieńczona parawanowym szczytem w kształcie trapezu. Na osi ryzalit z trójkątnym naczółkiem; w jego przyziemiu zamknięta półkoliście nisza z otworem wejściowym, nad nią prostokątny, zamknięty odcinkowo otwór okienny. Fasada podzielona pionowymi pasami boniowania i wąskimi prostokątnymi płycinami, zwieńczona belkowaniem z drobno profilowanym architrawem. Opaska okienna i gzymsy obiegające szczyty profilowane. W polu trapezoidalnego szczytu, obramiona podwójną opaską, kwadratowa płycina z krzyżem wpisanym w koło. Elewacje boczne nawy i prezbiterium zwieńczone gładkim fryzem i profilowanym gzymsem. Ściany nawy trójosiowe, pd. opięta dwiema szkarpami, pn. jedną. Na osiach prostokątne otwory okienne zamknięte odcinkowo. W bocznych ścianach prezbiterium niewielkie okulusy. Elewacje zakrystii podzielone lizenami o głowicach włączonych w uproszczone belkowanie, zdwojonymi na zaokrąglonych narożach. Wnętrze salowe przykryte drewnianym stropem; prezbiterium oddzielone łukiem tęczowym, przykryte sklepieniem kolebkowym z lunetami. Kruchta z chórem muzycznym na rzucie zbliżonym do elipsy, wysunięta w części środkowej ku nawie. Wyposażenie późnobarokowe (trzy ołtarze, ambona i chrzcielnica z 2. poł. XVIII w.), ikona Matki Bożej z grupy Deesis z k. XVI w. w ołtarzu głównym, drewniane XVII-wieczne drzwi z zakrystii do prezbiterium zdobione ornamentami manierystycznymi.

Obiekt dostępny dla zwiedzających z zewnątrz. Otwierany w czasie nabożeństw.

Oprac. Joanna Kotyńska-Stetkiewicz, OT NID w Białymstoku, 09-12-2015 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: renesansowy

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_20_BK.60468, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_20_BK.147321