Historia

Wilhelm Fitzner z Brunszwiku przybył do Siemianowic Śląskich w połowie XIX w. Przy hucie, której właścicielami byli Donnersmarckowie, założył kuźnię, która z czasem rozwinęła się w prężnie działający zakład przemysłowy. W 1868 r. rozpoczęła się w niej produkcja śrub, nitów oraz nakrętek. Początkowo fabryka nosiła nazwę „Fitznerowska Fabryka Śrub i Nitów”, następnie „Siemianowicka Fabryka Śrub i Nitów”, aż w końcu przyjęła nazwę „Fabryka Elementów Złączonych”. W 1859 r. został wzniesiony skromny, parterowy budynek z piętrowym aneksem usytuowanym po stronie południowej. Nieznany jest autor tego projektu. Rozbudowa obiektu miała miejsce w 1883 r. Wówczas m.in. nadbudowano piętro, dobudowano od strony wschodniej. W rezultacie obiekt stał się okazałą posiadłością. W 1901 r. znaczna część budynku spłonęła i przed kolejne dwa lata willę odbudowywano. Zakres wykonanych prac zmienił zarówno wygląd bryły zewnętrznej obiektu, jak również układ i dekoracje wnętrz. W części świetlika pojawiło się malowidło przedstawiające putta-personifikacje dwunastu miesięcy roku. Jego wykonanie przypisuje się Josephowi Langerowi. W czasie II wojny światowej willa była wielokrotnie przekształcana. Następnie stał się własnością „Huty Jedność” i obiekt został zaadoptowany na funkcje mieszkaniowe. W 2009 r. właścicielem obiektu została gmina Siemianowice Śląskie i wówczas rozpoczęły się prace renowacyjne obiektu. Rok później odrestaurowana willa stała się siedzibą Siemianowickiego Centrum Kultury.

Opis

Budynek jest usytuowany na skrzyżowaniu ul. 27 Stycznia i Powstańców. Jest to obiekt murowany, wzniesiony z cegły, tynkowany. Został założony na nieregularnym planie o swobodnym układzie pomieszczeń. Bryła obiektu jest rozczłonkowana, złożona z kubatur o różnej wysokości. Zasadnicza część jest dwukondygnacyjna, podpiwniczona, z poddaszem. Do niej przylegają parterowe skrzydła oraz czterokondygnacyjne wieże. Bryły kryte są dwuspadowymi dachami, a wieża dachem płaskim. Elewacja od strony ul. Powstańców jest dwuosiowa. Na pierwszej osi usytuowana jest czterokondygnacyjna, kwadratowa wieża z charakterystyczna latarnią z podwójnymi arkadami kolumnowymi na każdym z boków. Wieża zwieńczona jest wydatnym gzymsem. W części przyziemia znajduje się podwójne, prostokątne okno ujęte kamienną opaską obejmująca także druga kondygnację, na której znajduje się biforium zakończone półkoliście. Na drugiej osi, w części parterowej zostało umieszczone wejście z kolumnowym gankiem, belkowaniem i trójkątnym szczytem.

Elewacja zachodnia, od strony 27-go Stycznia jest dziesięcioosiowa. Na osiach pierwszej, szóstej i dziesiątej umieszczono ryzality. Ryzalit na pierwszej osi jest trójkondygnacyjny, zwieńczony trójkątnym szczytem. Osie od pierwszej do szóstej wyznaczone są przez prostokątne, trójdzielne okna. Pod oknami, w części parterowej znajdują się płyciny zdobione rozetami. Ryzalit środkowy jest półokrągłą apsydą ujętą kolumnami o głowicach przypominających kompozytowe. Na dziewiątej osi znajduje się wejście do budynku ujęte w arkady kolumnowe. Ryzalit na dziesiątej osi stanowi portyk kolumnowy zwieńczony trójkątnym szczytem. Elewacje boczne są czteroosiowe. Poszczególne osie wyznaczają prostokątne, trójdzielne okna. Na skrajnych osiach, wysuniętych przed lico murów, znajdują się portyki kolumnowe zwieńczone trójkątnymi szczytami. Pod oknami umieszczonymi na skrajnych osiach znajdują się płyciny wypełnione dekoracją sztukatorską . Fasada zwieńczona jest gzymsem koronującym. Fasada tylna jest siedmioosiowa, rozczłonkowana. Na pierwszej osi znajduje się ryzalit. Oś piątą (w partii parteru), szóstą i siódmą także obejmuje ryzalit zwieńczony trójkątnym szczytem. We wnętrzu zachował się pierwotny układ pomieszczeń oraz poszczególne elementy dekoracyjne tj.: granitowe pilastry i kolumny.

Obiekt dostępny z zewnątrz. Wnętrza dostępne w godzinach otwarcia centrum kultury.

Oprac. Sabina Rotowska-Śpiewak, OT NID w Katowicach, 28-11-2016 r.