Obiekt związany z budynkiem Łaźni Miejskiej, zbudowanej w latach 1907-1908 dla pracowników Huty „Laura”.

Historia obiektu

Park pełniący funkcję ogólnodostępnej zieleni, założono w bezpośrednim sąsiedztwie budynku Łaźni Miejskiej. Budowla ta została wzniesiona w 1 poł. XX w., z inicjatywy ówczesnego dyrektora spółki akcyjnej „Zjednoczone Huty Królewska i Laura”, jako obiekt usługowy (pływalnia) dla pracowników Huty „Laura”.

Samo założenie zieleni, będące miejscem wypoczynku dla wspomnianych pracowników huty, także powstało w 1 poł. XX w. Jego przekształcenie nastąpiło natomiast w 2 poł. przywołanego stulecia.

Opis obiektu

Obecnie park stanowi przykład zieleni miejskiej, znajdującej się przy ul. Fitznerów (od wschodu). Jego południową granicę oparto o przebiegającą przez miasto linię kolejową. Północny i zachodni zasięg wyznacza natomiast linia zabudowy. Historycznie obiekt posiadał funkcję ogólnodostępnego terenu, związanego z miejską pływalnią, wzniesioną dla pracowników huty. Jego powierzchnię określono na ok. 1,8 ha (w tym do 2 poł. XX w. ok. 0,1 ha zajmowała woda).

Początkowo obszar późniejszego parku zajęty był przez staw, będący prawdopodobnie zbiornikiem wody technologicznej, wykorzystywanej przez hutę. Po wybudowaniu w jego sąsiedztwie w 1 poł. XX w. pływalni, teren ten uległ przekształceniu w założenie komponowane. Centralnym, a zarazem głównym składnikiem programu funkcjonalno-przestrzennego obiektu, stał się zbiornik wodny o wydłużonym kształcie, powstały zapewne w wyniku częściowego zasypania pierwotnego stawu hutniczego. W obrębie jego linii brzegowej wytyczono ścieżki, które za pomocą bocznych odcinków łączyły się następnie z drogą przebiegającą wzdłuż granic obiektu. Rośliny, które znalazły się w parku przybrały postać komponowanych grup drzew i krzewów, rozmieszczonych w swobodny sposób. Wyjątek od powyższego stanowiły nasadzenia alejowe, obecne w północnym, północno-zachodnim oraz prawdopodobnie południowym fragmencie.

W poł. XX w. w obrębie obiektu dokonano zmian. Istniejący staw przekształcono wówczas w zbiornik o regularnym kształcie, którego niecka przybrała postać elipsy. W jego centralnym punkcie umieszczono wodotrysk. Wokół obiektu wytyczono owalną ścieżkę. Względem niej, w sposób symetryczny wyznaczono kilka odcinków łączących się z bocznymi drogami. Roślinność najprawdopodobniej rozplanowano w sposób swobodny. W północnych i południowych częściach założenia zachowano jednak nasadzenia alejowe, do stworzenia których uprzednio wykorzystano kasztanowce pospolite. Ze względu na regularny charakter układu komunikacyjnego, w terenie zostały wykreowane osie widokowe. Główna, o kierunku wschód-zachód zamknięta została za pomocą ściany zieleni (wysokich drzew), posadzonych w sąsiedztwie Łaźni Miejskiej. W wyniku podjętych działań powstało założenie o cechach ogrodu modernistycznego.

Po zakończeniu II wojny światowej, na terenie parku, w pobliżu pływalni wzniesiono parterowy budynek (dzisiejsza siedziba Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej – specjalistycznej placówki wsparcia dziennego dla dzieci). W północno-wschodnim fragmencie posadowiono z kolei pawilon handlowy, przyczyniając się tym samym do zniekształcenia obecnego w terenie układu komunikacyjnego (nastąpiło skrócenie przebiegu alei, wytyczonej najbardziej na północ oraz likwidacja jednej ze ścieżek bocznych, o promienistym charakterze). W 1 poł. XXI w. w miejscu zasypanego wcześniej zbiornik wodnego urządzono plac zabaw oraz siłownię plenerową (powodując przysłonięcie osi widokowej).

Pod względem historycznego doboru gatunkowego, w parku przeważały drzewa z rodzaju Aesculus (kasztanowiec), z mniejszym udziałem Acer (klon), Salix (wierzba). Współcześnie jego strukturę tworzą drzewa i krzewy takie jak: Acer sp. (klon), Aesculus hippocastanum (kasztanowiec pospolity), Fraxinus (jesion), Pinus sp. (sosna), Quercus sp. (dąb sp.), Robinia pseudoacacia – robinia akacjowa, Taxus baccata (cis pospolity) Thuja sp. (żywotnik), Tilia sp. (lipa sp.). Dostrzega się także obecność róż oraz grupy bylin i traw ozdobnych.

Obecnie park pełni funkcję urządzonej zieleni miejskiej. Oprócz zachowanego na jego terenie budynku Łaźni Miejskiej, dostrzega się obecność nowych, współczesnych elementów (np. budynek będący siedzibą Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, plac zabaw, siłownia zewnętrzna, obiekty małej architektury – ławki, oświetlenie, kosze na śmieci, donice, zestawy złączowo-pomiarowe).

Dostępność obiektu dla zwiedzających. Park – obiekt dostępny przez cały rok. Łaźnia Miejska – pełni funkcję Pływalni Miejskiej – budynek dostępny z zewnątrz; wejście do jego wnętrza możliwe w godzinach funkcjonowania obiektu.

Autor noty: Bożena Łebzuch-Wach, OT NID w Katowicach, 21-09-2023 r.