Ma dużą wartość historyczną - spełniła ważną rolę podczas walk o Twierdzę Przemyśl. Bateria ma również duże walory krajobrazowe. Jako istotny element zespołu fortyfikacji Twierdzy Przemyśl stanowi ważny zabytek o znaczeniu europejskim.

Historia

W 1887 r., w związku z zagrożeniem wybuchu wojny z Rosją, Generalny Inspektor Inżynierii, gen. Daniel Salis Soglio, uzyskał zgodę na dodatkowe wzmocnienie Twierdzy Przemyśl. W ramach tych prac na wzgórzu Borek-Las wzniesiono prowizoryczny fort artyleryjski Werk XV „Borek”. W latach 1895-1897 zbudowano obok nowy fort pancerny, zaś stary fort częściowo zniwelowano, a fragment czoła i prawego barku przekształcono na sprzężoną baterię artylerii. Projekt baterii sporządzony został przez Dyrekcję Inżynierii w Przemyślu pod kierunkiem Moritza von Brunnera, a zrealizowany przez dyrektora inżynierii Albina Juda. Zadaniem baterii była walka na dalekim dystansie z nieprzyjacielem próbującym szturmować forty Grupy Siedliskiej oraz wspieranie ogniem sąsiednich dzieł obronnych. Uzbrojona była w cztery moździerze oblężnicze M.80 15 cm na lawetach stalowych. Załoga baterii liczyła 50 żołnierzy. Podczas pierwszego oblężenia twierdzy (18.09-9.10.1914) bateria uczestniczyła w odparciu głównego natarcia Rosjan, skierowanego przeciwko Grupie Siedliskiej oraz bezpośrednio na fort XV. Podczas drugiego oblężenia (9.11.1914-22.03.1915), 18 marca, bateria wsparła wypad załogi twierdzy w kierunku Medyki. Przed poddaniem twierdzy zniszczono moździerze. Podczas trzeciego oblężenia (30.05-4.06.1915 r.) baterię zajęły wojska niemieckie i austro-węgierskie. W okresie międzywojennym bateria nie była użytkowana. Po II wojnie światowej okoliczna ludność rozebrała bramę wjazdową i urządziła na terenie baterii dzikie wysypisko śmieci. W latach 2005-2009 baterię wraz z fortem dzierżawiło Stowarzyszenie 3 Historycznego Galicyjskiego Pułku Artylerii Fortecznej im. Księcia Kinsky’ego, które społeczną pracą członków przeprowadziło szeroko zakrojone prace rewaloryzacyjne i porządkowe. W 2010 r. opiekę nad baterią przejął Związek Gmin Fortecznych Twierdzy Przemyśl.

Opis

Bateria XVa „Borek” sprzężona z fortem pancernym obrony bliskiej XV „Borek” jest stałą baterią artyleryjską, zbudowaną w systemie fortyfikacji fortowej - grupowej. Bateria zlokalizowana jest w odległości ok. 100 m na południe od fortu GHW XV „Borek”, na północny-wschód od miejscowości Siedliska, na szczycie wzgórza 231.20, w pobliżu granicy państwowej.

Powierzchnia baterii w granicach działki (bez fortu XV) wynosi ok. 5,8 ha.

Bateria zbudowana jest na planie dwuramiennika, poprzedzona głęboką, suchą fosą. Wał główny i fosa są pozostałością dawnego prowizorycznego fortu artyleryjskiego. Czoła (ramiona) baterii tworzy wał ziemny z poprzecznicami oddzielającymi stanowiska bojowe. W dłuższym, północnym ramieniu baterii są umieszczone cztery poprzecznice, w krótszym, południowym - jedna. Pomiędzy poprzecznicami znajdowały się stanowiska moździerzy oraz miejsca składowania amunicji (pierwotnie osłonięte drewniano-ziemnymi zadaszeniami przeciwszrapnelowymi). Barki i szyja baterii zamknięte są wałem ziemnym z bramą wjazdową zlokalizowaną w pn. ramieniu baterii. Do dzisiaj zachowane są fragmenty muru bramnego ze stalowym zawiasem. Bateria jest połączona z fortem XV rowem dobiegowym. Na zapolu baterii, na północ od brukowanej drogi dojazdowej, zachowała się studnia i fundamenty kuchni, pochodzące zapewne z pierwszego fortu artyleryjskiego i zaadaptowane na potrzeby baterii. Pozostałością systemu maskowania (maska czołowa) jest zadrzewienie na przedpolu, złożone głównie z robinii akacjowych.

Obiekt dostępny dla zwiedzających. Znajduje się na czarnym szlaku turystycznym oraz turystycznej trasie rowerowej po fortach Twierdzy Przemyśl.

Oprac. Adam Sapeta, OT NID w Rzeszowie, 01.09.2014 r.