Architektura kościoła oraz jego wystrój i wyposażenie mają wybitne wartości artystyczne. Są dziełem znanych architektów, kamieniarzy, malarzy i rzeźbiarzy czynnych na Ziemi Kłodzkiej w XVIII w. i XIX w.

Historia

Roztoki wzmiankowane w r. 1358 i już w 1360 r. wsią parafialną. Obecny kościół zaprojektowany zapewne przez Antona Josepha Lengfelda (1707-†1750), proboszcza, architekta-amatora, dzięki któremu zbudowane kościoły w Goworowie i Nowej Wsi. Kościół w Roztokach wznoszony w latach 1720-1726. Do 1730 r. wykonany wystrój elewacji i wnętrz. Kościół reprezentatywny dla wczesnej fazy dojrzałego baroku na Ziemi Kłodzkiej. Zaliczany do grupy nowocześniejszych przestrzenno-formalnie wiejskich kościołów tego regionu. Ścienno-filarowy z wnękami kaplicznymi, najbliższy dziełom północnowłoskiego architekta Jacopo Carovego (†1702), głównie kościołowi w Wilkanowie. Podobnie rozwiązane nawa z wbudowaną w nią wieżą, przestrzeń pod chórem muzycznym, owalne klatki schodowe, wystrój fasady. Dla wczesnego baroku 2 poł. XVII w. charakterystyczne: atektoniczność podziałów elewacji, struktury portali, formy nisz i kubiczne tralki balustrady. Natomiast w duchu baroku dojrzałego: wykroje otworów, ich rozmieszczenie, obramienia z dekoracją ornamentalną, zaokrąglone narożniki wnęk kaplicznych i elementy artykulacji. Wieża naprawiana dwukrotnie, w 1763 r. (międzyleski budowniczy A. Jäger) oraz w 1772 r. (budowniczy Nicolas Klinke z Kłodzka). W 3 ćw. XVIII w. wykonane boczne spływy fasady, a w 1772 r. odkuta jej kamieniarka (Franz Hornig z Czerwonego Strumienia), w tym kamienne wazony (rzeźbiarz Prause z Roztok). Po przebudowach górna kondygnacja wieży późnobarokowa. W 1836 r. pożar kościoła. Odbudowa. Renowacja w 1890 r. W 1900 r. kolejny pożar. Odbudowa prowadzona przez wrocławskiego architekta Carla Starka. Nowa koncepcja wystroju wnętrza. W 1901 r. wykonane: neobarokowo-neorokokowe sztukaterie, neobarokowa polichromia o tematyce religijnej (Bernhard Knauer z Nysy) i szablonowa dekoracja o wzorach geometrycznych (Joseph Krachwitz z Ząbkowic). Ta ostatnia usunięta w czasie remontu kościoła w latach 1996-1998.

Opis

Kościół w Roztokach orientowany, murowany z kamienia, tynkowany. Ścienno-filarowy z wnękami kaplicznymi. Jednowieżowy, z zamkniętym trójbocznie prezbiterium i z nawą z wbudowanym trzonem wieży, nakrytymi wspólnym dachem. Prezbiterium flankowane dwiema podobnymi przybudówkami. W jednej z nich loża patronacka. Fasada kościoła z płytkim ryzalitem środkowym kryjącym korpus wieży, ujęta skrajnie parami pilastrów. W ryzalicie portal w formie kamiennego przemiennego boniowania i trójkątnego, przerwanego naczółka z niszą z figurą Św. Marcina (Michael Klahr starszy, 1731 r.). Po obu stronach portalu okna w kamiennych, uszakowych obramieniach z dekoracją ornamentalną. Górne kondygnacje wieży ze ściętymi narożami, bez artykulacji, zwieńczone profilowanym gzymsem z półkolistymi naczółkami. Hełm baniasty bezprześwitowy. Elewacje korpusu kościoła dzielone pilastrami z toskańskimi głowicami, nad którymi uproszczone belkowanie z tryglifami. W przyziemiu pd. elewacji kamienny, uszakowy portal z naczółkiem i niszą z figurą Św. Jana Nepomucena (1729 r.). Wnętrze prezbiterium i nawy dzielone pilastrami, nad którymi belkowanie. Nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami i gurtami. Na sklepieniu prezbiterium plafon z przedstawieniem Zmartwychwstałego Chrystusa i dziewięć małych plafonów z puttami z atrybutami Męki Pańskiej. Ponad łukiem tęczowym plafon ze sceną Wieczerzy w Emaus. A na sklepieniu nawy plafon z wyobrażeniami Św. Marcin dającego szatę ubogiemu i dostępującego Apoteozy i owalne plafony z wizerunkami świętych. Poza tym wnętrze kościoła zdobione dekoracją sztukatorską, wicią akantu, girlandami kwietno-owocowymi, motywami wolut i liści laurowych. Owalne plafony ujęte ozdobnymi obramieniami neobarokowo-neorokokowymi. Murowany chór muzyczny posadowiony na trzech arkadach i dolnej kondygnacji wieży. Jego balustrada pełna, z tralkami o zgeometryzowanych trzonach. Wyposażenie kościoła złożone m.in. z: neobarokowego ołtarza głównego z Grupą Ukrzyżowania (lądecki rzeźbiarz August Klein, 1901 r.), z barokowych ołtarzy bocznych Św. Anny (1697 r.), Św. Jana Nepomucena (1729), z wizerunkiem Immaculaty (1729-1733), z ambony z figurami ewangelistów (1730), z późnobarokowego prospektu organowego (1800 r.) oraz z dwóch konfesjonałów z 1 poł. XVIII w.

Zabytek dostępny przez cały rok, możliwość zwiedzania wnętrza po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 12-11-2015 r.