Witkowskiego w okresie Królestwa Polskiego.

Historia

Centralnym punktem rynku w Rawie Mazowieckiej był do l.20 XIX drewniany ratusz, mieszczący także karczmę i jatki. Nie przeprowadzono dotychczas badań archeologicznych, które umożliwiłyby sprecyzowanie jego lokalizacji oraz określenie wyglądu.  Na początku XIX w. ten drewniany budynek znajdował się w tak złym stanie technicznym, że nie był już użytkowany.

W ramach akcji przeprowadzanej przez władze Królestwa Polskiego, mającej na celu regulację i rozbudowę miast, rezygnowano z zabudowy drewnianej na rzecz murowanej. Był to dla władz Rawy kolejny argument, by zamienić zrujnowany budynek na nowoczesny, przestronny i bardziej reprezentacyjny. Dodatkowo miał on służyć jedynie urzędnikom, zaś dla kramów przewidziano inną lokalizację.

Projekt nowego ratusza autorstwa Bonifacego Witkowskiego powstał w 1820 r. Na wzniesienie budynku przeznaczono zakupioną specjalnie na ten cel działkę w południowej pierzei rynku. Niemały wpływ taką lokalizację miała korzystna cena placów, które w tej partii pozostawały prawie nie zabudowane. Od 1822 r. rozpoczęto a w 1824 r zakończono prace budowlane.  

Dodatkowe inwestycje, jak np. osadzenie na wieży zegara, czy budowa na tyle posesji budynków gospodarczych trwały do l. 30 XIX w.  

Słaba jakość realizacji i użytych materiałów była przyczyną częstych remontów i napraw, jakich obiekt wymagał po oddaniu do użytku. Już w l. 40 XIX w., wymieniono pokrycie dachowe, zlikwidowano część attyki. W latach 1859-1861 w. przeprowadzono rozbudowę budynku w kierunku południowo-zachodnim, łącząc ją z kolejnym remontem istniejącej części.  Powiększenie budynku zapewniło większy komfort pracownikom, gdyż mieścił on także mi. odwach wojskowy, areszt, kasę miejską a nawet mieszkanie burmistrza. Jednym z istotnych elementów ratusza była wieża zegarowa. W czasie jednego z remontów została usunięta, jednak wobec sprzeciwu mieszkańców zbudowano ją ponownie w trakcie rozbudowy obiektu. Przetrwała do II wojny światowej, gdy została zniszczona. W l. 2005-6 miał miejsce remont, w trakcie którego wieżę ponownie zrekonstruowano. 

Budynek do dziś mieści siedzibę władz miejskich. 

Opis

Budynek zajmuje narożną działkę w południowej pierzei rynku, jedno skrzydło położone jest przy wylocie ul. Kopernika. 

Rawski ratusz jest przykładem realizacji zgodnej z wytycznymi ustalonymi przez władze Królestwa Polskiego w procesie regulacji miast. Został usytuowany w pierzei, a nie jak dotychczas miało to miejsce w centrum, rynku. Aby wyróżnić budynek spośród pozostałej zabudowy, zyskał wieżę zegarową, artykulację elewacji oraz portyk wgłębny, stosowany często przy budynkach użyteczności publicznej.  Autor projektu wykorzystał częsty w tym okresie wzorzec klasycystyczny z wykorzystaniem układu wielkiego porządku. 

Budynek jednopiętrowy, umiejscowiony na rzucie litery L. Obiekt jest murowany, wzniesiony z cegły na zaprawie wapiennej. Obustronnie otynkowany. Więźba dachowa drewniana, kryty dachem dwuspadowym.  

Rolę fasady pełni elewacja północna, widoczna od  pl. Piłsudzkiego. Jest ona niesymetryczna, dwukondygnacyjna, siedmioosiowa. Jej centralny element stanowi wgłębny portyk wsparty na dwóch toskańskich kolumnach podtrzymujących pełne belkowanie. Jego skrajne osie flankują zdwojone pilastry. W środkowej części portyku umieszczony jest główny prostokątny otwór wejściowy. Prostokątne są także otwory okienne, umieszczone w płytkich wnękach, na parterze wnęki zamknięte są łukami, tworzącymi rytm arkadowy. W ścianie skrajnej zachodniej osi umieszczona jest tablica upamiętniająca ważne daty z historii miasta. Elewacja wschodnia ( usytuowana wzdłuż ul. Kopernika) jest pięcioosiowa, osie wyznaczają otwory okienne rozwiązane podobnie, jak w fasadzie. Partia południowa skrzydła położonego przy ul. Kopernika jest trójkondygnacyjna, w tym najwyższą kondygnację tworzy użytkowe poddasze doświetlone oknem. Elewacja południowa (podwórzowa) skrzydła położonego przy pl. Piłsudskiego jest pięcioosiowa. W drugiej osi od zachodu umieszczona w wielobocznym ryzalicie klatka schodowa. W narożniku skrzydeł budynku parterowa dobudówka. Elewacje podwórzowe obu skrzydeł posiadają gzyms dzielący obie kondygnacje.  Wszystkie elewacje wieńczy gzyms koronujący. 

Wnętrze przekształcone współcześnie. W części pomieszczeń zachowane dekoracje sztukatorskie ( południowo- wschodnia część obiektu).

Obiekt dostępny w godzinach pracy urzędu.

Oprac. Anna Michalska, OT NID w Łodzi, 14.02.2020 r.