Upamiętniają martyrologię Polaków, mieszkańców ziemi grajewskiej podczas II wojny światowej, zbrodnie Niemców z posterunku Żandarmerii w Rajgrodzie. Obiekt znajduje się w rejestrze Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.

Historia

Posterunek Żandarmerii w Rajgrodzie powstał na początku września 1941 roku. Amtskomisarzem został Hans Pogoda, piastował to stanowisko do końca okupacji niemieckiej. Wśród najbardziej okrutnych żandarmów z Rajgrodu zostali zapamiętani przez Polaków: Bogatz, Kollof, Hein - zabójcy m. in. Nowickich. Byli oni odpowiedzialni za mordy na rajgrodzkich Żydach i polskiej ludności cywilnej z okolicznych wsi: Bełdy, Ciszewa, Kulig, Pieńczykowa, Rajgrodu, Solistówki, Turczyna, Woźnejwsi: Kowalewskiego, Pimona Masłobojewa, czteroosobowej rodziny Nowickich oraz Celiny Orłowskiej. Ta ostatnia zbrodnia udokumentowana została przez ks. Stanisława Nowickiego. Aresztowanie Nowickich miało miejsce w sierpniu 1943 roku. Do domu Norberta Nowickiego (emerytowanego kolejarza ze Starosielc) wtargnęli żandarmi z Woźnejwsi. Odnaleźli tam ukrytego (przed wywózką na przymusowe roboty) syna Janka. Zastali również żonę Norberta Leokadię. Wszyscy zostali aresztowani, także Celina Orłowska - narzeczona syna Nowickich. Po krótkim, brutalnym śledztwie zatrzymanych rozstrzelano 29 sierpnia 1943 r. w lesie „Choinki”, ob. część Rajgrodu ul. Podchoinki. Nowickim zarzucono współpracę z Armią Krajową. Bolesław Nowicki, brat Norberta w miejscu mogiły ustawił pomnik, który upamiętnia również poległego w kampanii wrześniowej ppor. Wacława Nowickiego. Obelisk odnowiono w 2010 roku.

Opis

Mogiła Nowickich usytuowana jest na terenie kompleksu leśnego przy ul. Podchoinki w Rajgrodzie. Jest otoczona metalowym ogrodzeniem (słupki łączone łańcuchem).

Centralnie ustawiony kamienny pomnik w kształcie sześcianu, zwieńczony żeliwnym krzyżem z pasyjką. Na licu pomnika tablica memoratywna z wyrytymi nazwiskami ofiar terroru i ich zdjęciami. Inskrypcja: Ś.†P./ W TYM MIEJSCU/ 29 SIERPNIA 1943 R. ŻANDARMI GERMAŃSCY ZAMORDOWALI/ NOWICKIEGO NORBERTA UR. 15.VIII.1874/ NOWICKĄ LEOKADIĘ UR. 4.XI.1877 R./ NOWICKĄ CECYLIĘ ARTYSTKĘ/ SZTUK PIĘKNYCH UR. 1.X.1914 R./ NOWICKIEGO JANA UR. 1.V. 1918 R./ ORŁOWSKĄ CELINĘ UR. 20.V.1919 R./ TUTAJ SPOCZYWAJĄ ICH PROCHY/ NOWICKI WACŁAW UR. 10.VIII.1912 R./ PORUCZNIK ZGINĄŁ NA FRONCIE/ NIEMIECKIM 17.IX.1939 R./ NIECH WIECZNIE BĘDĄ POHAŃBIENI OPRAWCY! Na mogile ustawiona jest tablica informacyjna. Na drodze wiodącej do pomnika stoi wysoki, drewniany krzyż z tablicą memoratywną (inskrypcja tożsama z tą na pomniku).

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Tomasz Rogala, OT NID w Białymstoku, 30-11-2015 r.