Jest także dominantą wysokościową w zabudowie placu rynkowego.

Historia

Budynek ratusza został wzniesiony w stylu gotyckim zapewne w 1. ćw. XV w. przez ówczesnego właściciela Przeworska Jana Tarnowskiego. Na parterze ratusza mieściła się izba zwana wielką w której zbierali się rajcy i obradował sąd wójtowsko-ławniczy, a piwnice były wykorzystywane jako więzienie miejskie. Podobnie jak w innych miastach podobnej wielkości w części parterowej ratusza mieściły się izby wynajmowane bogatszym mieszkańcom Przeworska do celów handlowo-usługowych oraz urządzenia gospodarcze jak na przykład waga miejska. W pierwszej poł. XVIII w. na parterze budynku ratusza funkcjonowała izba zajezdna i stajnia dla koni. W 1909 r. ratusz został przebudowany. Powstał wówczas nowy łamany, uskokowy dach pokryty dachówką karpiówką, powyżej którego wypiętrzono wieżę z loggią, której dach obito blachą. Od strony pd. wzniesiono niewielką dobudówkę w której funkcjonowała straż pożarna. W latach 1984-1986 przeprowadzono remont kapitalny ratusza, w trakcie którego wzmocniono konstrukcję dachu i zmieniono jego pokrycie na blachę miedzianą, a we wnętrzach budynku prace renowacyjne objęły m.in. sień, klatkę schodową i stolarkę drzwiową. Obecnie w ratuszu mieści się sala ślubów Urzędu Stanu Cywilnego, Euroregionalne Centrum Informacji Turystycznej oraz kawiarnia.

Opis

Ratusz usytuowany jest w najwyżej położonej, wschodniej części placu rynkowego i jest nieco wysunięty poza linię zabudowy wschodniej pierzei rynku. Wzniesiono go na rzucie prostokąta, z dwoma traktami podłużnymi i czterema poprzecznymi, od południa przylega do niego późniejsza dobudówka. Bryła ratusza zwarta prostopadłościenna o dwóch kondygnacjach nadziemnych, od zachodu podbudowana trzema, masywnymi, uskokowymi przyporami. Budynek podpiwniczony nakryty dachem czterospadowym, łamanym, z wysoką wieżą zwieńczoną hełmem. Od południa przylegają do ratusza dwie wtórne dobudówki: parterowa, prostopadłościenna przekryta dachem wielospadowym oraz wyższa, w formie wieży, kryjąca klatkę schodową, zwieńczona dachem kopertowym. Budynek wymurowany jest z cegły, ściany obustronnie tynkowane, dach pokryty blachą zakładkową. Elewacja frontowa podbudowana jest trzema uskokowymi przyporami, trzyosiowa w parterze, z wejściem z ozdobnym portalem z trójkątnym przyczółkiem w osi południowej, czteroosiowa, symetryczna na piętrze, z oknami podkreślonymi profilowanymi obramieniami tzw. uszatymi oraz pasami gzymsów nadokiennych. Jej oś dodatkowo akcentuje trójkątny szczyt z herbem miasta oraz wieża z loggią arkadową. Elewacja tylna rozplanowana jest niesymetrycznie, z portalem w parterze osi południowej umieszczonym w uskokowej wnęce z trójkątnym zwieńczeniem obwiedzionym profilowaną opaską oraz z oknami na piętrze podkreślonymi profilowanymi, uszatymi obramieniami. Elewację północną rozplanowano niesymetrycznie z otworami okiennymi zaakcentowanymi profilowanymi, uszatymi obramieniami. W elewacji pd., w połowie przesłoniętej przez dobudówkę, widoczne są okna pozbawione dekoracji. Całość budowli zwieńczona profilowanym gzymsem koronującym ponad którym wznosi się masywna wieża z arkadową loggią oraz hełmem z herbem Tarnowskich w iglicy. Na parterze, w trakcie południowym, znajduje się sień pierwotnie przelotowa, obecnie przedzielona. W sieni zachowały się sklepienia krzyżowe, a w pomieszczeniach parteru sklepienia kolebkowe z lunetami i krzyżowe. Posadzki marmurowe, terakotowe.

Obiekt dostępny dla zwiedzających w godzinach otwarcia Urzędu Miasta.

Oprac. Mieczysław Kuś, 20.12.2014 r.