Kościół stanowi cenny zabytek architektury barokowej.

Historia

Pierwsza pisemna wzmianka o Pogorzeli pochodzi z roku 1419. Parafia istniała w XII lub XIII wieku w pobliskim Głuchowie. Wraz z powstaniem miasta przeniesiono parafię do Pogorzeli. Według tradycji miejscowej pierwszy kościół powstał z fundacji Przecława Pogorzelskiego herbu Grzymała, biskupa wrocławskiego w roku 1341. Pierwszy kościół murowany powstaje w Pogorzeli w II połowie XV wieku z fundacji Pogorzelskich właścicieli dóbr. W roku 1565 Stanisław Pogorzelski przechodzi na luteranizm i przekazuje kościół swoim współwyznawcom. W 1608 r. ponownie katolicki. W wyniku wielkiego pożaru miasta w 1774 roku, budynek kościoła został całkowicie zniszczony. Obecny kościół wzniesiony został w latach w 1778 - 85 z fundacji Rocha Zbijewskiego, kasztelana kaliskiego. Kościół odnowiono w 1865 r., w 1960 przeprowadzono remont. Kolejne remonty miały miejsce w latach 1988, 1993 i 1996 i 2002.

Opis

Zespół kościelny usytuowany jest w centralnej części miasta, na zachód od rynku.

Kościół p.w. św. Michała Archanioła wzniesiono w latach 1778 - 1785, z wykorzystaniem XVII-wiecznych murów nawy. Założony na rzucie krzyża łacińskiego, o ścienno-filarowym systemie konstrukcyjnym ścian. Elewacje pokryte tynkiem fakturowym, z barokowym wystrojem architektonicznym wykonanym w gładkim tynku, w postaci opilastrowanych, zaokrąglonych narożników, gzymsu koronującego w formie pełnego belkowania, uszakowych opasek okiennych, portali, szczytów ograniczonych spływami i zwieńczonych nadwieszonym tukiem odcinkowym. Wnętrze nakryte sklepieniami żaglastymi, podpiwniczenie nawy sklepione kolebkowo z lunetami. Trzynawowy, halowy, z transeptem, wieżą od strony zachodniej i zakrystią za prezbiterium od strony wschodniej. Korpus czteroprzęsłowy, nawy boczne węższe od głównej, zredukowane do rzędów kaplic połączonych między sobą wąskimi i niskimi przejściami arkadowymi, przeprutymi w przyściennych filarach. Transept o ramionach jednoprzęsłowych, poszerzony od zachodu o połączone z nim i z nawami bocznymi kwadratowe przedsionki, nad którymi na piętrze empory, otwarte arkadowo na kościół. Od wschodu krótkie prezbiterium, zamknięte wewnątrz apsydalnie. Od zachodu znajduje się dwukondygnacyjna wieża zakończona hełmem z latarnią. Kościół nakrywają dachy dwuspadowe, pokryte dachówką, nad wschodnim szczytem prezbiterium znajduje się wieżyczka na sygnaturkę z latarnią.

We wnętrzu kościoła warto zwrócić uwagę na ołtarz główny i aż 4 ołtarze boczne. Ołtarz główny, późnobarokowy, murowany, architektoniczny, częściowo wykończony stiukiem. W polu głównym znajduje się obraz olejny świętego Michała Archanioła według Guida Reniego oraz obraz Świętej Trójcy. Obrazy te można stosować przemiennie. W prezbiterium na lewej ścianie zawieszona płyta nagrobna Jadwigi z Kąkolewa Pogorzelskiej zmarłej 1588 roku, późnorenesansowa z piaskowca. W kaplicy północnej ołtarz pod wezwaniem Świętego Krzyża oraz ołtarz Matki Bożej Pogorzelskiej, z cudownym obrazem Matki Bożej z dzieciątkiem. W kaplicy południowej: ołtarz Anioła Stróża oraz ołtarz Świętego Walentego. Na wyposażenie kościoła składają się także drewniana chrzcielnica, ambona zdobiona z daszkiem oraz dwa rzędy drewnianych ławek całkowicie wymienionych w roku 2013. W północnej części świątyni znajduje się obszerna empora chórowa wraz z prospektem organowym. Cmentarz przykościelny założony zapewne już w XV w., obejmuje teren na planie nieregularnego wieloboku, ograniczonego częściowo współczesnym murem kamiennym. Wzdłuż granic obsadzony nielicznymi lipami. Plebania pochodząca z 1920 r. usytuowana jest na południe od budynku kościoła, poprzedzona od frontu terenem ogrodu proboszczowskiego. Stanowi przykład stylu dworkowego w architekturze okresu międzywojennego. Wzniesiona na rzucie prostokąta, zryzalitowanego na osi poprzecznej, jednokondygnacyjna, nakryta wysokim dachem czterospadowym o pokryciu z dachówki karpiówki ułożonej w koronkę. Elewacje symetryczne, urozmaicone neobarokowym detalem architektonicznym, o formach nawiązujących do wystroju elewacji kościoła. Budynek wyposażony w oryginalną, drewnianą stolarkę drzwiową i częściowo zachowaną okienną.

Zabytek dostępny, więcej informacji na stronie parafii: www.parafiapogorzela.pl

oprac. Beata Marzęta, OT NID w Poznaniu, 26.11.2015 r.