Historia

Najstarsza wzmianka źródłowa dotycząca Ożarowa pochodzi z 1381 r., zamieszczona została w akcie lokacyjnym Wierzbia. Ożarów był wówczas własnością książęcą. Informacje o istnieniu w miejscowości parafii pochodzą z 1440 r. W połowie XV w. Ożarów staje się wsią szlachecką. W 1458 r. jej właścicielem był Jan Mężyk z Dąbrowy. Prawdopodobnie było to gniazdo rodowe Ożarowskich herbu Rawicz. W 1500 r. jako właścicielka wsi wymieniana jest Jadwiga Żychlińska herbu Szeliga, z Zagórzyna, żona wojewody kaliskiego M. Lubrańskiego. W połowie XVI w. dobra ożarowskie w wianie otrzymała ich córka Anna Lubrańska, żona Mikołaja Rusockiego h. Korab. Sto lat później właścicielami Ożarowa byli Grodziccy h. Łada, następnie Tymińscy h. Nałęcz, którzy w 1669 r. sprzedali dobra Kuleszom h. Ślepowron. Od ok. 1740 r. Ożarów jest własnością Władysława Bartochowskiego h. Rola, skarbnika sieradzkiego, łowczego i kasztelana wieluńskiego. I z nim należy wiązać powstanie alkieżowego dworu. 

Wskazuje na to data budowy dworu wyryta na belce stropowej w sali kominkowej - rok 1757 oraz inicjały L. R. ( odczytane jako Ladislaus Rola). Bartochowski był również fundatorem miejscowego kościoła pochodzącego z lat 1742-1752 (kościół spłonął w 1914 roku). 

W czasie budowy dworu założono również park. Najstarsze nasadzenia znajdują się w zachodniej części obecnego założenia. Do parku przylegał ogród mieszany warzywno-kwiatowy otoczony drzewostanem. Po śmierci Bartochowskiego w 1779 r. posiadłość odziedziczył jego syn Wojciech, podczaszy wieluński.

Z 1802 r. pochodzi zachowany plan sytuacyjny zespołu. Widoczna na nim jest wydzielona część dziedzińca z dwoma budynkami narożnymi, które łączy ogrodzenie z bramą wjazdową na osi głównej. Prawdopodobnie było to pierwszy etap realizacji, której celem było dążenie do uformowania większego, reprezentacyjnego założenia. Drugie podwórze zlokalizowane było po drugiej stronie drogi, a zwartą zabudowę rozmieszczono na planie podkowy, z szerokimi otwarciami w kierunku zachodnim. 

Dokładny wykaz obiektów w zespole dworsko-parkowo-folwarcznym Ożarów wymienia się w inwentarzu sporządzonym w 1821 roku, w związku ze śmiercią Anny z Walewskich Bartochowskiej i przejęciem dóbr przez jej dwóch synów Stanisława i Kazimierza. W 1832 r. bracia sprzedali dobra siostrzeńcowi Ignacemu Bądkowskiemu. Zapewne około poł. XIX w. narożne alkierze zachodnie przerobiono na zdecydowanie większe przybudówki. W rękach Bąkowskich Ożarów pozostał do 1881 r. W tym roku dobra sprzedane zostały Wiktorowi Marężowi, który w rok później odsprzedał je dalej Henrykowi Meske (Metzke). Za czasów tego właściciela założony został parku krajobrazowego, który dotrwał do czasów współczesnych.

Niezadrzewione powierzchnie trawiaste obsadzono drzewami owocowymi. Zapewne w końcu XIX w. wzniesiona została oficyna piętrowa, usytuowana przy głównym wjeździe do parku, a także dom mieszkalny woźnicy i korbowego. Cegłę na wznoszone wówczas obiekty brano z pobliskiej, własnej cegielni założonej w 1910 r. Obok cegielni znajdował się również należący do dworu tartak. Obie „fabryki” napędzane były ze wspólnej parowej lokomobili. 

Z lat 20. XX w. pochodzi budynek administracyjny – kantor, zlokalizowany przy dworze. Zdobiący go detal architektoniczny nawiązuje do rozwiązań zastosowanych przy elewacjach lamusa i domu włodarza. W rękach rodziny Meske majątek pozostawał do 1945 r. Po przejęciu przez Skarb Państwa, został częściowo rozparcelowany. We dworze zlokalizowano szkołę rolniczą. Park przejęło Nadleśnictwo Cisowa. Dziedziniec gospodarczy folwarku w latach 70. XX wieku należał do PGR Czarnożyły, w tym czasie też dwór stał się siedzibą Muzeum Ziemi Wieluńskiej i otwarto w nim Muzeum Wnętrz Dworskich. 

W latach 60. XX w. rozebrano stodoły i spichlerz, później również dom dla służby i pracowników folwarcznych. W latach 1970 – 80 przeprowadzono remont dworu, polegający na rekonstrukcji części drewnianej. Zachowano fragmenty murów wewnętrznych, fundamenty. W tym czasie również przeprowadzono rewaloryzację terenu parku, zaprojektowano ogrodzenie z nową bramą wjazdową, a także układ ścieżek.

Opis

Zespół dworsko – parkowy znajduje się w południowo-zachodniej części wsi, po zachodniej stronie szosy biegnącej z Mokrska do Wierzbia. Położony jest na zboczu łagodnego wzniesienia wchodzącego w skład Pagórków Ożarowskich. W kulminacyjnym punkcie wzniesienia usytuowany jest dwór, stojący frontem na wschód. Za dworem w kierunku zachodnim, spadek terenu wykorzystano dla tarasowego ukształtowania parku schodzącego ku dwom stawom usytuowanym jeden za drugim na osi poprzecznej od osi dworu. 

Drewniany dwór alkierzowy wzniesiony w XVII w. ( zrekonstruowany w l. 70 XX w.) przykryty jest wysokim, czterospadowym dachem polskim.

Obiekt muzealny, dostępny przez cały rok.

http://www.muzeum.wielun.pl/ozarow; ozarow@onet.eu,

Oprac. Agnieszka Lorenc-Karczewska, OT NID w Łodzi, 06.02.2018 r.