Wyróżnia się znaczną wartością historyczną i artystyczną jako reprezentatywny przykład stylu nadświdrzańskiego określanego potocznie od lat 30. XX wieku za poetą K. I. Gałczyńskim pojęciem „świdermajer”. Styl ten dominował w drewnianej zabudowie letniskowej i sanatoryjnej okolic Otwocka w latach 1880-1939 wzdłuż tzw. Nadwiślańskiej Linii Kolejowej. Jego twórcą był wybitny rysownik Michał Elwiro Andriolli, który czerpał z wzorów drewnianej architektury Mazowsza, popularnego wówczas w Europie budownictwa szwajcarskiego i ornamentyki pochodzenia rosyjskiego tzw. stylu laubzegowego.

Historia

Najstarsza część budynku, prostokątna „Willa Górewiczanka” powstała w latach 1906-1910 dla Abrama Gurewicza (Górewicza) na mieszkanie właściciela. Następnie w wyniku wieloetapowej rozbudowy trwającej, aż do 1925 roku drewniany obiekt otrzymał plan złożony z 6 skrzydeł o łącznej powierzchni użytkowej 2700 m² i kubaturze 20000 m³. z przeznaczeniem na pensjonat, następnie uzdrowisko, a w 1939 roku „zakład leczniczo-dietetyczny”. Komfortowo wyposażony obiekt mógł pomieścić 80 „rekonwalescentów i osób poszukujących wypoczynku”. Miał bieżącą wodę, kanalizację, elektryczność, telefon, piece kaflowe, a później również centralne ogrzewanie. W 1927 roku ściany jadalni i czytelni zostały ozdobione malowidłami aut. Józefa Toma. Wokół budynku urządzono park w stylu angielskim z fontanną, kwietnikami, klombami, a także roślinnością egzotyczną. Przed 1935 rokiem powstał murowany narożnik w części zach. budynku. Od strony ul. Wspólnej sukcesywnie przekształcano i rozbudowywano zaplecze gospodarcze. W 1939 roku przy uzdrowisku znajdowały się murowane: lodownia, cieplarnia, nowopowstały garaż, oraz drewniane: stróżówka, węglarnia i garaż. Na początku II wojny światowej Niemcy ulokowali w głównym budynku miejscową komendanturę, a od 1941 roku szpital wojskowy. Podczas wojny do najstarszej części kuchennej dostawiono murowany zaokrąglony narożnik. W 1948 roku spadkobiercy Gurewicza sprzedali posiadłość Warszawskiemu Zarządowi Samorządowemu, a następnie zakupiło ją Ministerstwo Oświaty. W budynku ulokowano sanatorium, w 1953 roku Centralny Szpital Lotniczy, a w latach 1960-1997 mieściło się w nim Liceum Medyczne. Obiekt był wielokrotnie remontowany, a wnętrza skrzydła frontowego uległy przekształceniu w wyniku dostosowania ich do potrzeb nowych użytkowników. W latach 80 XX wieku dwa skrzydła od ul. Armi Krajowej zostały zdemontowane i odbudowane z cegły z drewnianym oblicowaniem i dekoracją stolarską nawiązującą do oryginalnej. W otoczeniu pozostały przekształcone niektóre z dawnych zabudowań gospodarczych i nowe budynki. Posiadłość niedawno odebrano poprzedniemu właścicielowi zaniedbującemu zabytek, a nowy nabywca obiecuje przywrócenie mu dawnej świetności.

Opis

Zabytkowy obiekt znajduje się w centrum Otwocka po pd. stronie torów kolejowych. Mieści się w pn. części zalesionej dużej działki otoczonej ulicami Armii Krajowej, J. Filipowicza, J. Poniatowskiego i Wspólną (z wyłączeniem wąskiej działki od strony południowej-zachodniej). Teren ten jako otoczenie willi również objęty jest ochroną konserwatorską.

Budynek jest drewniany z elementami murowanymi, piętrowy, częściowo podpiwniczony. Powstałe etapowo skrzydła różnej wielkości tworzą nieregularny plan budowli. Wieńczy je dach dwuspadowy kryty papą. Większość ścian zewnętrznych ma konstrukcję drewnianą na podmurówce, ryglową i sumikowo-łątkową (z wyjątkiem skrzydeł frontowych zrekonstruowanych w cegle w 80 latach XX wieku) oblicowaną profilowanymi deskami. Naprzemienne pasowe ułożenie desek pionowo i poziomo tworzy dekoracyjne formy elewacji. Dwa murowane fragmenty w skrajnych częściach elewacji pn. są tynkowane. Charakterystyczne dla stylu nadświdrzańskiego były zastosowane w willi leżalnie, czyli tarasy do leżakowanie dla chorych, balkony i oszklone werandy wykorzystywane zimą. Zostały rozmieszczone głownie od najbardziej nasłonecznionej strony pd. i wsch. Elementy te wyróżnia wycinana w drewnie bogata dekoracja ornamentalna roślinna i geometryczna. Podobne formy zdobią również pozostały detal architektoniczny jak gzymsy międzykondygnacyjne, nadokienniki, czy szczyty daszków nad wejściami. Wnętrza doświetlają duże, wielodzielne okna zamknięte prosto, bądź półkoliście. Podczas wspomnianej rekonstrukcji dwóch skrzydeł z końca XX wieku nie odtworzono charakterystycznej wieżyczki z tarasem i spiczastym zwieńczeniem znajdującej się nad głównym wejściem od strony ul. Armii Krajowej, oraz dwu tarasów przylegających do skrzydła głównego od północy i południa. Budynek jest obecnie zaniedbany.

Obiekt nieużytkowany, dostępny z zewnątrz.

Oprac. Małgorzata Laskowska-Adamowicz, OT NID w Warszawie, 15.12.2014 r.