Złożona forma architektoniczna, z licznymi nawarstwieniami, opowiada o burzliwych losach zamku i zmieniających się potrzebach kolejnych właścicieli: od biskupów wrocławskich po hotel. Do pocz. XIX w. Zamek Górny służył biskupom wrocławskim, którzy mieli zasadniczy wpływ na jego ukształtowanie. Zamek z XIX i pocz. XX w. to siedziba Humboldtów, którzy wprowadzili kolejne zmiany w strukturze budynku i otoczyli ją parkiem.

Historia

Historia zamku sięga grodu w Otmuchowie, który istniał w 1 ćw. XII w. Dokumenty z 1155 i 1261 r. wymieniają kasztelanię biskupów wrocławskich - jej siedzibą był zamek. Wskutek zatargu biskupa z Henrykiem IV Probusem wojska książęce zniszczyły zamek. Odbudowany został przez biskupa w 1295 r. W XIII w. istniały budynek mieszkalny oraz wolnostojący donżon połączone murem kurtynowym - na nich oparto płn.-wsch. skrzydło zamku. Biskup Przecław z Pogorzeli (1341-1376) rozbudował część mieszkalną w stronę płn., dostawił wozownię do donżonu oraz skrzydło płd.-zach. z basztą i kaplicą św. Jana Chrzciciela. Podczas kilku lat zajmowania zamku przez Husytów (1430-1435) przypuszczalnie powstała zabudowa między wozownią i kaplicą, czyli skrzydło północno-zachodnie Odzyskawszy swą siedzibę, biskupi przebudowali zamek wzmacniając jego system obronny: powstał drugi pierścień murów, szyja bramna, wprowadzono strzelnice kluczowe. Ukończyli również rozbudowę skrzydła płn.-wsch. Następna przebudowa, przeprowadzona przez bp. Andrzeja v. Jerin (1585-1596), także miała podnieść obronność zamku oraz nadać mu renesansowy charakter. W miejscu skrzydła płn.-zach. wzniesiono nowy budynek w oparciu o pozostawione częściowo mury. Skrzydło płn.-wsch. podwyższono do 4 kondygnacji i wprowadzono ciąg otworów strzelniczych (prostokątnych i kluczowych). Rezydencja zyskała kamienne portale i obramienia okien, sgraffitową dekorację elewacji: opaski okienne z motywem groteski, plecionki i ornamentem kandelabrowym. Wewnątrz założono nowe sklepienia i stropy polichromowane. Na pocz. XVII w. wnętrza zostały odnowione, a zewnętrzne detale architektoniczne (kamienne portale, obramienia okien) przekształcone.. Następnie, w 2 lub 4 ćw. XVII w. dostawiono zewnętrzne schody od strony dziedzińca. Pod koniec wieku, przy okazji odnawiania elewacji, namalowane zostały iluzjonistyczne okna i boniowanie. Wewnątrz wprowadzono belkowe polichromowane stropy na I i II p. skrzydła głównego. Wojska pruskie, które oblegały miasto w 1741 r., zajęły również zamek biskupi. Odtąd jedynie część zamku, zniszczonego wskutek ostrzału, służyła administracji biskupiej. W 1810 r., po sekularyzacji dóbr nyskiego księstwa biskupiego zamek stał się własnością państwową, a w 1821 otrzymał go Wilhelm v. Humboldt, minister króla Fryderyka Wilhelma IV. Wilhelm v. Humboldt odnowił skrzydło północno-wschodnie, a zrujnowane południowo-zachodnie rozebrał. Skrzydło płn.-zach., po częściowej rozbiórce, odbudowano w klasycystycznej stylistyce. Ostatnim właścicielem z rodu Humboldtów był Bernhard Humboldt-Dachröde, który w 1929 r. zamek wraz z pałacem i bażanciarnią sprzedał miastu. Wówczas płn.-zach. część zamku na restaurację, a zamek przeznaczyło na cele turystyczne. W latach 50 XX w. zamek został wewnątrz odnowiony, a w latach 1969-1973 zaadaptowany do funkcji hotelowych.

Opis

Zamek położony jest na wzniesieniu w otoczeniu parku, w miejscu d. grodu, w północno-zachodniej części miasta zamkniętego niegdyś murem obronnym. Zachowały się dwa z trzech skrzydeł gotycko-renesansowego założenia zamkowego, z wieżą, wewnętrznym zamkniętym dziedzińcem i studnią. Noszą one widoczne ślady licznych przekształceń od XIV do XX w. Budynki na planie prostokąta, w układzie zbliżonym do litery L, połączone są kwadratową wieżą. Główne skrzydło ma 4 kondygnacje zamknięte wysokimi dwuspadowymi dachami krytymi dachówką. Od strony dziedzińca wzdłuż elewacji dostawiona jest 2-kondygnacyjna, zadaszona klatka schodowa i prowadzący do niej okrągły, arkadowy portyk. Skrzydło zach., mieszczące restaurację, ma 2 kondygnacje. Wszystkie części są podpiwniczone. Mury w części wsch. (do 3 kondygnacji), przyziemia wieży i piwnic wykonane są z kamienia łamanego, wyższe partie z cegły. Opracowanie i artykulacja ścian zewnętrznych nie są jednorodne i pochodzą z kilku faz budowlanych. Elewacje części wsch. są otynkowane, z fragmentarycznie zachowanymi polichromiami: boniowaniem, oknami pozornymi ze szkleniem gomółkowym, zamknięte fryzem kostkowym. Z archiwalnych źródeł ikonograficznych wynika, że podział elewacji na strefy lub kondygnacje wykonany był za pomocą malowanych na tynku fryzów. Artykulacja ścian za pomocą prostokątnych okien oprawionych w sgraffitowych opaskach i kamiennych obramieniach. Od strony dziedzińca elewacja klatki schodowej z owalnymi oknami, które odpowiadają biegowi schodów. Jedno z okien w płd. elewacji umieszczone jest w wykuszu. Wieża, również pokryta tynkiem, zwieńczona jest fryzem arkadkowym. Sgraffito na płn.-wsch. ścianie przedstawia herb bp. v. Jerin i św. św. Jana Chrzciciela i Ewangelistę. Elewacje skrzydła zach. w dużej mierze przesłonięte są nowszymi pawilonami. Układ wnętrz zamkowych był kilkakrotnie zmieniany. Zachowały się kamienne sklepienia piwnic i przyziemia oraz drewniane stropy. Na dziedzińcu wybrukowanym kocimi łbami znajduje się średniowieczna studnia z cembrowiną z kamienia łamanego, nadbudowana kolumnowym tempiettem (1860), wykonanym z piaskowca i przykrytym dachem namiotowym.

Obiekt dostępny jest z zewnątrz, wnętrza za zgodą właściciela.

Oprac. Joanna Szot, OT NID w Opolu,